Ksiądz

Skąd się wzię­ła nazwa ksiądz, z jakie­go jezy­ka pocho­dzi, od któ­re­go wie­ku? Pozdra­wiam Sła­wek.

Sło­wo “ksiądz” wywo­dzi się z języ­ka sta­ro­sło­wiań­skie­go i się­ga począt­ków naszej ery. Jego źró­dło­słów zwią­za­ny jest z rosyj­skim sło­wem kniaź, cze­skim knie­ze czy połu­dnio­wo­sło­wiań­skim knez. Pier­wot­nie “ksiądz” ozna­czał człon­ka star­szy­zny ple­mien­nej, we wcze­snym śre­dnio­wie­czu tak zaczę­to okre­ślać ludzi moż­nych i wpły­wo­wych; wresz­cie w śre­dnio­wie­czu zaczę­to tym mia­nem­na­zy­wać nie­ko­ro­no­wa­nych wład­ców (pol­ska for­ma ksią­żę). For­ma ksiądz jest naj­póź­niej­sza i z począt­ku była sto­so­wa­na jedy­nie wobec bisku­pów (zwa­nych czę­sto ksią­żę­ta­mi Kościo­ła). Z cza­sem jej zakres został roz­sze­rzo­ny na wszyst­kich duchow­nych — rów­nież nie­ka­to­lic­kich.

Trze­ba zauwa­żyć że począt­ko­we zna­cze­nie sta­ro­sło­wiań­skie­go sło­wa ksiądz jest zbli­żo­ne do grec­kie­go ter­mi­nu pres­by­ter (star­szy). We współ­cze­snej pol­sz­czyź­nie pre­zbi­ter jest syno­ni­mem księ­dza, histo­ria zato­czy­ła więc swo­iste koło.

Jacek Szy­mań­ski