“Pod nadzorem bezpieki” — zapowiedź cyklu na ekumenizm.pl

Powo­ła­no spe­cjal­ną jed­nost­kę Służ­by Bez­pie­czeń­stwa (Depar­ta­ment IV SB, wcze­śniej róż­ne wydzia­ły MBP), któ­ra zaj­mo­wa­ła się wal­ką z Kościo­ła­mi i związ­ka­mi wyzna­nio­wy­mi, ich inwi­gi­la­cją oraz wyko­rzy­sty­wa­niem do swo­ich celów.

Szpie­go­wa­ne, osła­bia­ne i mani­pu­lo­wa­ne Kościo­ły były pod szcze­gól­ną pre­sją. Ujaw­nia­nie mecha­ni­zmów służb sto­so­wa­nych przez komu­ni­stycz­ną bez­pie­kę jest bar­dzo waż­ne nie tyl­ko z punk­tu widze­nia pamię­ci histo­rycz­nej, czy oce­ny moral­nej postaw w tym okre­sie. O ile takie ana­li­zy odno­śnie Kościo­ła rzym­sko­ka­to­lic­kie­go uka­za­ły się już w posta­ci wie­lu prac nauko­wych, a tak­że pra­so­wych, o tyle temat inwi­gi­la­cji Kościo­łów mniej­szo­ścio­wych jest cią­gle nie­zgłę­bio­ny poza paro­ma wyjąt­ka­mi.

Jakiś czas temu nasza redak­cja zde­cy­do­wa­ła się na prze­pro­wa­dze­nie kwe­ren­dy w Insty­tu­cie Pamię­ci Naro­do­wej. Zgło­szo­ne pro­jek­ty doty­czą chrze­ści­jan ewan­ge­li­kal­nych, głów­nie nie­ist­nie­ją­ce­go już Zjed­no­czo­ne­go Kościo­ła Ewan­ge­licz­ne­go, sku­pia­ją­ce­go w PRL‑u więk­szość tego śro­do­wi­ska, ale tak­że Kościo­ła Zie­lo­no­świąt­ko­we­go i bap­ty­stów.  Kwe­ren­da doty­czy rów­nież Kościo­łów maria­wic­kich, w tym szcze­gól­nie Kościo­ła Sta­ro­ka­to­lic­kie­go Maria­wi­tów, a tak­że funk­cjo­no­wa­nia Pol­skiej Rady Eku­me­nicz­nej. Nasze bada­nia archi­wów IPN zaowo­cu­je serią arty­ku­łów z cyklu: „Pod nad­zo­rem bez­pie­ki” odsła­nia­ją­cych kuli­sy inwi­gi­la­cji. W tek­stach nie będzie­my upu­blicz­niać danych wraż­li­wych doty­czą­cych ofiar inwi­gi­la­cji, jak rów­nież mate­ria­łów kom­pro­mi­tu­ją­cych, a opi­su­ją­cych spo­so­by pozy­ski­wa­nia nie­któ­rych agen­tów.

Zde­cy­du­je­my się na publi­ka­cje nie tyl­ko pseu­do­ni­mów, ale rów­nież imion i nazwisk taj­nych współ­pra­cow­ni­ków komu­ni­stycz­nych służb, jed­nak tyl­ko wte­dy, kie­dy jed­no­znacz­nie wyni­ka to z zacho­wa­nych źró­deł w IPN (tecz­ki per­so­nal­ne i tecz­ki pra­cy TW, dono­sy oraz kar­ty i dzien­ni­ki reje­stra­cyj­ne TW). W przy­pad­ku osób żyją­cych, skon­tak­tu­je­my się z nimi i popro­si­my o komen­tarz do mate­ria­łów na ich temat, któ­re chce­my ujaw­nić.

Chce­my tak­że opi­sać przy­kła­dy zerwa­nia oraz odmo­wy współ­pra­cy duchow­nych ze służ­ba­mi oraz poka­zać przy­kła­dy osób roz­pra­co­wy­wa­nych i repre­sjo­no­wa­nych przez SB.

Naszym celem nie jest wywo­ły­wa­nie czy wzna­wia­nie lustra­cyj­nej kru­cja­ty. Nie czu­je­my się powo­ła­ni do wygła­sza­nia sądów moral­nych. Uwa­ża­my, że uka­za­nie ska­li infil­tra­cji Kościo­łów mniej­szo­ścio­wych przez bez­pie­kę, inspi­ro­wa­nie wewnętrz­nych spraw Kościo­łów, mani­pu­lo­wa­nie, szan­ta­żo­wa­nie jest potrzeb­ne nie tyl­ko dla oczysz­cze­nia pamię­ci, ale teraź­niej­szej reflek­sji.

Ide­ali­zo­wa­nie wła­snej prze­szło­ści i cho­wa­nie gło­wy w pia­sek, któ­re nie­rzad­ko cha­rak­te­ry­zu­ją nar­ra­cję Kościo­łów mniej­szo­ścio­wych dot. okre­su PRL, pod­ko­pu­ją wia­ry­god­ność insty­tu­cjo­nal­nych Kościo­łów. Nie jeste­śmy zapa­trze­ni w akta bez­pie­ki i nie pod­cho­dzi­my do nich bez­kry­tycz­nie – uważ­na lek­tu­ra tek­stów uświa­da­mia, jak bar­dzo mani­pu­la­cja fak­ta­mi i pogar­da wobec reli­gii deter­mi­no­wa­ła obraz rze­czy­wi­sto­ści. Uka­za­nie metod pra­cy SB umoż­li­wi kry­tycz­ne, a więc szer­sze spoj­rze­nie na dzia­łal­ność Kościo­łów – nie tyl­ko w daw­nej epo­ce, ale i współ­cze­śnie.

Nasze tek­sty będzie­my publi­ko­wać w dużych odstę­pach cza­so­wych, sta­ra­jąc się pozo­sta­wać w dia­lo­gu ze wszyst­ki­mi zain­te­re­so­wa­ny­mi.

Redak­cja

“Misjo­narz pod nad­zo­rem bez­pie­ki”

---

Gale­ria