Sede vacante w Utrechcie

Pasto­rał na ołta­rzu

Infor­ma­cja o nie­co wcze­śniej­szym przej­ściu na eme­ry­tu­rę abp. Jori­sa Ver­cam­me­na poja­wi­ła się pod koniec wrze­śnia 2019 roku. Zgod­nie z zapo­wie­dzia­mi Ver­cam­men zakoń­czył trwa­ją­cą przez 20 lat posłu­gę 11 stycz­nia 2020 roku pod­czas uro­czy­ste­go nabo­żeń­stwa w kate­drze św. Ger­tru­dy, w któ­rym uczest­ni­czy­ło ponad 300 osób – holen­der­scy kato­li­cy, goście eku­me­nicz­ni, a tak­że przed­sta­wi­cie­le władz pań­stwo­wych i samo­rzą­do­wych, w tym bur­mistrz Utrech­tu.

Obec­ni byli przed­sta­wi­cie­le innych Kościo­łów sta­ro­ka­to­lic­kich, któ­rych bisku­pi nale­żą do Unii Utrechc­kiej, a tak­że goście eku­me­nicz­ni oraz przed­sta­wi­cie­le władz pań­stwo­wych oraz bur­mistrz Utrech­tu. Kościół Pol­sko­ka­to­lic­ki w RP repre­zen­to­wał ks. infu­łat Andrzej Gon­ta­rek, wika­riusz Bisku­pa Kościo­ła Pol­sko­ka­to­lic­kie­go bp. Wik­to­ra Wyso­czań­skie­go i pro­boszcz Para­fii w Lubli­nie.

- Biskup jest tym, któ­ry zapra­sza wier­nych do nawią­za­nia rela­cji, a jed­no­cze­śnie musi rela­ty­wi­zo­wać same­go sie­bie. Trze­ba wyjść poza sche­ma­ty myśle­nia zamknię­te­go w pudeł­ku — od swo­ich małych pew­no­ści, czy od tego, co rze­ko­mo „zawsze” było albo cze­go ocze­ku­je spo­łe­czeń­stwo, od wszyst­kie­go, aby być wol­nym i roz­po­cząć z Bogiem przy­go­dę życia – mówił w kaza­niu abp Ver­cam­men.

Pasto­rał na ołta­rzu

Po komu­nii i bło­go­sła­wień­stwie, abp. Ver­cam­men prze­ka­zał pocho­dzą­cy z XVIII w. pasto­rał arcy­bi­sku­pów utrechc­kich na ręce dzie­ka­na kapi­tu­ły metro­po­li­tal­nej ks. Wiet­se van der Vel­de, któ­ry zło­żył pasto­rał na ołta­rzu kate­dry. W ten spo­sób sym­bo­licz­nie roz­po­czął się okres sede vacan­te w Utrech­cie.

Arcy­bi­sku­pa-senio­ra w imie­niu Mię­dzy­na­ro­do­wej Kon­fe­ren­cji Bisku­pów Sta­ro­ka­to­lic­kich Unii Utrechc­kiej poże­gnał bp Harald Rein, zwierzch­nik Kościo­ła Chrze­ści­jań­sko-Kato­lic­kie­go w Szwaj­ca­rii. Prze­mó­wi­li rów­nież inni zapro­sze­ni goście.

Pocho­dzą­cy z Bel­gii abp Ver­cam­men (ur. 1952) stu­dio­wał teo­lo­gię i peda­go­gi­kę. W 1979 roku przy­jął świę­ce­nia kapłań­skie w die­ce­zji antwerp­skiej Kościo­ła rzym­sko­ka­to­lic­kie­go. W 1987 prze­szedł do Kościo­ła sta­ro­ka­to­lic­kie­go i objął funk­cję wika­riu­sza para­fii sta­ro­ka­to­lic­kiej w Rot­ter­da­mie, a dwa lata póź­niej został pro­bosz­czem w Ein­dho­ven. W mar­cu 2000 roku przy­jął świę­ce­nia bisku­pie i objął kate­drę Utrech­tu. W swo­jej posłu­dze szcze­gól­nie moc­no pod­kre­ślał zna­cze­nie dia­lo­gu eku­me­nicz­ne­go, prze­ko­nu­jąc, że eku­me­nizm znaj­du­je się w ser­cu sta­ro­ka­to­li­cy­zmu i sta­no­wi jego cha­ry­zmat.

Sta­ro­ka­to­lic­kie kon­kla­we

Arcy­bi­sku­pa Utrech­tu wybie­ra Kapi­tu­ła Metro­po­li­tal­na, któ­ra na czas prze­pro­wa­dze­nia wybo­rów zosta­je posze­rzo­na o wszyst­kich duchow­nych die­ce­zji utrechc­kiej poni­żej 72. roku życia (jest ich obec­nie 25) oraz o świec­kich, któ­rzy są człon­ka­mi syno­du (13). W skład kole­gium wybor­cze­go wcho­dzi zatem 38 osób. 30 stycz­nia br. odby­ło się spo­tka­nie kole­gium, któ­re żar­to­bli­wie okre­śla­ne jest „pre­kon­kla­we” – pod­czas spo­tka­nia, któ­re jest taj­ne, człon­ko­wie dys­ku­tu­ją o potrze­bach i wyzwa­niach sto­ją­cych przed die­ce­zją i całym Kościo­łem.

Kole­gium wybie­rze przy­szłe­go arcy­bi­sku­pa albo arcy­bi­skup­kę spo­śród 18 osób, któ­re zgod­nie z pra­wem kano­nicz­nym mogą zostać wybra­ne. Waru­nek to co naj­mniej pięć lat kapłań­stwa i czyn­na służ­ba (wyklu­cze­ni są eme­ry­ci). Duchow­ni pocho­dzą nie tyl­ko z die­ce­zji utrechc­kiej, ale rów­nież z die­ce­zji Haar­lem, dru­giej die­ce­zji Kościo­ła sta­ro­ka­to­lic­kie­go w Holan­dii. Wybo­ry odbę­dą się 15 lute­go br. w kate­drze św. Ger­tru­dy i są otwar­te dla publicz­no­ści. Poprze­dza je Msza św. do Ducha Świę­te­go. Odbę­dzie mak­sy­mal­nie pięć serii gło­so­wań – jeśli żadna/żaden z kandydatek/kandydatów nie osią­gnie 50% wszyst­kich gło­sów plus jeden to kolej­ne wybo­ry odbę­dą się 21 mar­ca 2020 r.

Tyl­ko pię­ciu poten­cjal­nych kandydatek/kandydatów to sta­ro­ka­to­li­cy z uro­dze­nia. Pozo­sta­li to kon­wer­ty­ci — z Kościo­ła rzym­sko­ka­to­lic­kie­go lub Kościo­łów pro­te­stanc­kich.

Kobie­ta arcy­bi­sku­pem?

Kon­se­kra­cja nowe­go Arcy­bi­sku­pa Utrech­tu lub Arcy­bi­skup­ki odbę­dzie się naj­praw­do­po­dob­niej w czerw­cu br. Od 1998 roku Kościół Sta­ro­ka­to­lic­ki w Holan­dii świę­ci kobie­ty do kapłań­stwa i jeśli na urząd Arcy­bi­sku­pa Utrech­tu wybra­na zosta­ła­by kobie­ta to był­by to histo­rycz­ny moment w dzie­jach Unii Utrechc­kiej. Z pew­no­ścią wybór kobie­ty posta­wił­by Unię Utrechc­ką przed wiel­ki­mi wyzwa­nia­mi – trud­no ocze­ki­wać, aby pozy­tyw­nie do takie­go votum usto­sun­ko­wał się Kościół pol­sko­ka­to­lic­ki, któ­ry teo­re­tycz­nie jest naj­licz­niej­szym „Kościo­łem człon­kow­skim” Unii Utrechc­kiej.

W dwóch ostat­nich ofi­cjal­nych doku­men­tach dia­lo­gu sta­ro­ka­to­lic­ko-rzym­sko­ka­to­lic­kie­go (2009/2016) stro­na sta­ro­ka­to­lic­ka twar­do obsta­je przy prak­ty­ce świę­ceń kobiet, choć wspo­mnia­ne jest, że w kwe­stii tej nie ma peł­nej jed­no­ści w ramach Unii Utrechc­kiej.

Zarów­no Kościo­ły w Niem­czech, Szwaj­ca­rii, Austrii oraz Holan­dii wpro­wa­dzi­ły świę­ce­nia kobiet po latach debat teo­lo­gicz­nych. Ponad­to Kościo­ły Unii Utrechc­kiej są w bez­po­śred­niej inter­ko­mu­nii z Kościo­ła­mi angli­kań­ski­mi i lute­rań­skim Kościo­łem Szwe­cji, któ­re od daw­na świę­cą kobie­ty. Teo­re­tycz­nie, usta­le­nia inter­ko­mu­nij­ne doty­czą rów­nież Kościo­ła pol­sko­ka­to­lic­kie­go w Pol­sce.

Trud­no prze­wi­dzieć, jak wybór kobie­ty na Arcy­bi­skup­kę Utrech­tu wpły­nął­by na wewnętrz­ną sytu­ację w Unii Utrechc­kiej i czy był­by kata­li­za­to­rem roz­luź­nie­nia wię­zi mię­dzy Unią a Kościo­łem pol­sko­ka­to­lic­kim. War­to przy­po­mnieć, że w 2003 roku Unię Utrechc­ką opu­ścił Pol­ski Naro­do­wy Kościół Kato­lic­ki w USA i Kana­dzie, sprze­ci­wia­jąc się zarów­no otwar­ciu Unii na świę­ce­nia kobiet, jak i akcep­ta­cję osób homo­sek­su­al­nych w Koście­le (świę­ce­nia i bło­go­sła­wie­nie związ­ków part­ner­skich względ­nie part­nerstw).

War­to przy tym przy­po­mnieć, że Kościół pol­sko­ka­to­lic­ki pozo­sta­wał i pozo­sta­je aktyw­nym uczest­ni­kiem prac Unii Utrechc­kiej, szcze­gól­nie poprzez udział przed­sta­wi­cie­li Kościo­ła w pra­cach teo­lo­gicz­nych Unii, a tak­że współ­or­ga­ni­za­cję sym­po­zjów i posie­dzeń Mię­dzy­na­ro­do­wej Kon­fe­ren­cji Bisku­pów Sta­ro­ka­to­lic­kich Unii Utrechc­kiej – ostat­nie odby­ło się w czerw­cu 2019 roku w Lubli­nie, o czym infor­mo­wa­li­śmy obszer­nie na łamach ekumenizm.pl.

W Try­bu­na­le Koron­nym roz­po­czę­ła się deba­ta, w któ­rej udział bie­rze udział sta­ro­ka­to­lic­ki Abp Utrech­tu Joris Ver­cam­men oraz bp Micha­el Bur­rows z @churchofireland @ArchLubelska @agencja_KAI pic.twitter.com/d4vP9Jf2nl

— ekumenizm.pl (@ekumenizmpl) June 26, 2019

Duża część wspól­not sta­ro­ka­to­lic­kich pozo­sta­je poza struk­tu­ra­mi Unii Utrechc­kiej, więc pozo­sta­je pyta­nie, na ile Unia Utrechc­ka jest mode­lem przy­szło­ścio­wym, zdol­nym do przy­cią­gnię­cia nowych Kościo­łów, czy będzie kur­czyć się do wspól­no­ty Kościo­łów sta­ro­ka­to­lic­kich Nider­lan­dów, państw nie­miec­ko­ję­zycz­nych i nie­licz­nych misji w kil­ku innych kra­jach.

Rodo­wód Kościo­łów sta­ro­ka­to­lic­kich Unii Utrechc­kiej jest bar­dzo róż­ny i jest star­szy od samej Unii, jed­nak przy­pa­da­ją­ca w tym roku 150. rocz­ni­ca ogło­sze­nia dogma­tu o pry­ma­cie jurys­dyk­cyj­nym i nie­omyl­no­ści papie­ża rzym­skie­go, co było bez­po­śred­nim impul­sem do powsta­nia Unii Utrechc­kiej, wymu­si pyta­nie o teo­lo­gicz­ny, eku­me­nicz­ny i ducho­wy sens ist­nie­nia Unii Utrechc­kiej czy sta­ro­ka­to­li­cy­zmu w ogó­le. Zresz­tą, sam wątek papie­stwa oraz innych aspek­tów ekle­zjo­lo­gicz­nych, a tak­że dogma­tów maryj­ny jest sil­nie obec­ny we wspo­mnia­nych wyżej doku­men­tach dia­lo­gu rzym­sko­ka­to­lic­ko-sta­ro­ka­to­lic­kie­go.

Pro­ble­my holen­der­skich sta­ro­ka­to­li­ków

Kto­kol­wiek zosta­nie Arcy­bi­sku­pem Utrech­tu sta­nie przed koniecz­no­ścią ogrom­nych wyzwań – zarów­no utrzy­ma­nia jed­no­ści Unii Utrechc­kiej i kie­ro­wa­nia jej pra­ca­mi, a tak­że zmie­rze­nia się z wyzwa­nia­mi dusz­pa­ster­ski­mi i spo­łecz­ny­mi w moc­no zse­ku­la­ry­zo­wa­nym spo­łe­czeń­stwie holen­der­skim. Pro­ble­my ze zmniej­sza­ją­cą się licz­bą wier­nych, kło­po­ty finan­so­we, a tak­że rysa na wize­run­ku Kościo­ła sta­ro­ka­to­lic­kie­go w związ­ku z ujaw­nio­ny­mi przy­pad­ka­mi mole­sto­wa­nia nie­let­nich przez kapła­nów sta­ro­ka­to­lic­kich spra­wia­ją, że przyszły/a Arcy­bi­skup będzie pod wiel­ką pre­sją wie­lu, czę­sto bar­dzo sprzecz­nych ocze­ki­wań.

W kon­tek­ście nad­użyć sek­su­al­nych, o któ­rych zaczę­to publicz­nie mówić w 2018 roku powo­ła­na zosta­ła komi­sja. Oka­za­ło się, że w ostat­nich cztrech deka­dach co naj­mniej sied­miu duchow­nych dopu­ści­ło się mole­sto­wa­nia sek­su­al­ne­go nie­let­nich. Kościół wyra­ził ubo­le­wa­nie i roz­po­czął pro­ces wyja­śnia­nia spra­wy, szcze­gól­nie w odnie­sie­niu do sys­te­mu uci­sza­nia świad­ków wyda­rzeń i fał­szy­wie rozu­mia­nej lojal­no­ści wobec Kościo­ła. Komi­sja spo­tka­ła się dotych­czas z kil­ku­na­sto­ma ofia­ra­mi mole­sto­wa­nia, więc pro­ces wyja­śnia­nia, ile osób było rze­czy­wi­ście poszko­do­wa­nych, trwa.

Pra­ca­mi komi­sji kie­ru­je biskup Haar­le­mu Dick Scho­on.

» Ekumenizm.pl: Wywiad z abp. Jori­sem Ver­cam­me­nem (2013)

---

Gale­ria

» Foto­re­la­cja z uro­czy­sto­ści na stro­nie Kościo­ła Sta­ro­ka­to­lic­kie­go w Holan­dii