Luterańskie prawybory biskupów

Spo­sób wybie­ra­nia bisku­pów w poszcze­gól­nych Kościo­łach jest kon­se­kwen­cją tego, w jaki spo­sób dana wspól­no­ta rozu­mie Kościół i jak on funk­cjo­nu­je.

O ile w przy­pad­ku Kościo­łów pro­te­stanc­kich, angli­kań­skich, sta­ro­ka­to­lic­kich i czę­ści pra­wo­sław­nych wyraź­ne są w róż­nym stop­niu demo­kra­tycz­ne mecha­ni­zmy, o tyle w sytu­acji Kościo­ła rzym­sko­ka­to­lic­kie­go decy­zję podej­mu­je osta­tecz­nie papież. Oczy­wi­ście, tak­że w Koście­le rzym­sko­ka­to­lic­kim pro­ce­du­ra jest zło­żo­na, ma swój etap kra­jo­wy i rzym­ski, licz­ne kon­sul­ta­cje i gło­so­wa­nia w kon­gre­ga­cji, ale wybór bisku­pa pozo­sta­je zasad­ni­czo tajem­ni­cą, a – poza bar­dzo nie­licz­ny­mi wyjąt­ka­mi – osta­tecz­na decy­zja nale­ży do papie­ża.

Moż­na zatem zary­zy­ko­wać stwier­dze­nie, że budzą­cy obec­nie duże zain­te­re­so­wa­nie pro­ces wyła­nia­nia kan­dy­da­tów w wybo­rach pre­zy­denc­kich po stro­nie Koali­cji Oby­wa­tel­skiej wraz z decy­zją o pra­wy­bo­rach przy­po­mi­na roz­wią­za­nia pro­te­stanc­kie. Nato­miast po stro­nie Pra­wa i Spra­wie­dli­wo­ści jest to zasad­ni­czo wybór do złu­dze­nia przy­po­mi­na­ją­cy prag­ma­ty­kę rzym­sko­ka­to­lic­ką z pre­ze­sem jako quasi-papie­żem i pod­po­rząd­ko­wa­ną mu ści­słą par­tyj­ną kurią.

Jak lute­ra­nie wybie­ra­ją bisku­pów die­ce­zjal­nych?

Kościół Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­ski w Pol­sce zwa­ny potocz­nie Kościo­łem lute­rań­skim jest naj­więk­szym Kościo­łem pro­te­stanc­kim w Pol­sce. Każ­dy Kościół lute­rań­ski w danym kra­ju jest samo­rząd­ny i nie­za­leż­ny od pozo­sta­łych i sam wybie­ra swo­je­go zwierzch­nik oraz samo­dziel­nie decy­du­je o swo­jej struk­tu­rze. Kościół lute­rań­ski w Pol­sce, liczą­cy ok. 65 tys. wier­nych podzie­lo­ny jest na sześć die­ce­zji i w dwóch z nich (kato­wic­kiej i wro­cław­skiej) poja­wi­ła się koniecz­ność wybo­ru nowych bisku­pów die­ce­zjal­nych w związ­ku z koń­cem kaden­cji (10 lat) aktu­al­nych bisku­pów, któ­rzy znaj­du­ją się w wie­ku (przed)emerytalnym.

Aktu­al­nie obo­wią­zu­ją­ca pro­ce­du­ra skła­da się z kil­ku eta­pów – wpierw swo­ich kan­dy­da­tów wska­zu­ją duchow­ni na tere­nie danej die­ce­zji (tzw. typo­wa­nie) spo­śród upraw­nio­nych do kan­dy­do­wa­nia. Na bisku­pa die­ce­zjal­ne­go może kan­dy­do­wać każ­dy duchow­ny (kobie­ta lub męż­czy­zna), któ­ry nale­ży do die­ce­zji, zaj­mu­je samo­dziel­ne sta­no­wi­sko (wyklu­cze­ni są zatem wika­riu­sze i dia­ko­ni) i spra­wu­je służ­bę w Koście­le od co naj­mniej 10 lat, licząc od dnia ordy­na­cji (świę­ceń).

Na zamknię­tym spo­tka­niu kon­fe­ren­cja duchow­nych może wyzna­czyć do trzech kan­dy­da­tów. Swo­je­go kan­dy­da­ta może zgło­sić rów­nież gru­pa świec­kich, liczą­ca co naj­mniej ¼ skła­du Syno­du Die­ce­zji, przed­kła­da­jąc jed­no­cze­śnie pisem­ną zgo­dę kan­dy­da­ta. Synod, któ­re­go więk­szość sta­no­wią świec­cy, prze­pro­wa­dza wybo­ry według usta­lo­ne­go porząd­ku zapi­sa­ne­go w Regu­la­mi­nie wybo­rów Bisku­pa Die­ce­zjal­ne­go, któ­re­go zmie­nio­na wer­sja obo­wią­zu­je od 1 listo­pa­da 2024 r. Po dopeł­nie­niu for­mal­no­ści zwią­za­nych z zamknię­ciem listy kan­dy­da­tów, wybo­rem komi­sji skru­ta­cyj­nej oraz po pre­zen­ta­cji kan­dy­da­tów, Synod przy­stę­pu­je do gło­so­wa­nia przy obec­no­ści co naj­mniej poło­wy człon­ków Syno­du. Bisku­pem zosta­je oso­ba, któ­ra zdo­bę­dzie bez­względ­ną więk­szość gło­sów, czy­li wię­cej niż poło­wę odda­nych gło­sów waż­nych. Kan­dy­dat taki musi mieć zatem wię­cej gło­sów niż pozo­sta­li kan­dy­da­ci oraz suma licz­by gło­sów wstrzy­mu­ją­cych się.

W przy­pad­ku nie­otrzy­ma­nia przez żad­ne­go z kan­dy­da­tów więk­szo­ści bez­względ­nej do dru­giej tury prze­cho­dzi dwóch kan­dy­da­tów z naj­lep­szym wyni­kiem i znów obo­wią­zu­je zasa­da więk­szo­ści bez­względ­nej i tak do trze­ciej tury, zakła­da­jąc, że kontr­kan­dy­dat nie zre­zy­gnu­je z dal­sze­go kan­dy­do­wa­nia.

Nie­co ina­czej pro­ce­du­ra wyglą­da w przy­pad­ku wybo­rów, gdy jest tyl­ko jeden kan­dy­dat. W takiej sytu­acji, jeśli kan­dy­dat nie uzy­sku­je w gło­so­wa­niu bez­względ­nej więk­szo­ści gło­sów, uzna­je się, że Synod nie doko­nał wybo­ru i nie nastę­pu­je dru­ga tura.

Wybo­ry w dwóch die­ce­zjach

Wła­śnie taka bez­pre­ce­den­so­wa sytu­acja mia­ła miej­sce pod­czas Syno­du Die­ce­zji Kato­wic­kiej 15 czerw­ca 2024 r., gdy dotych­cza­so­wy biskup nie uzy­skał bez­względ­nej więk­szo­ści, będąc jedy­nym kan­dy­da­tem. Powsta­ła stąd koniecz­ność ponow­ne­go typo­wa­nia kan­dy­da­tów. Pod­czas kon­fe­ren­cji duchow­nych goto­wość do kan­dy­do­wa­nia zgło­sił jedy­nie opol­ski pro­boszcz ks. Woj­ciech Prac­ki. Kolej­ne, wybor­cze posie­dze­nie Syno­du Die­ce­zji Kato­wic­kiej odbę­dzie się 30 listo­pa­da br. Pod­czas Syno­du świec­cy syno­da­ło­wie będą mogli jesz­cze zgło­sić swo­je­go kan­dy­da­ta.

Przed koniecz­no­ścią wybo­ru bisku­pa die­ce­zjal­ne­go sta­nę­ła rów­nież die­ce­zja wro­cław­ska w związ­ku z koń­cem kaden­cji ks. Wal­de­ma­ra Pytla. Bp Pytel nie otrzy­mał zgo­dy Kon­sy­sto­rza (wła­dza wyko­naw­cza, odpo­wied­nik rzą­du) na prze­dłu­że­nie kaden­cji, stąd też kon­fe­ren­cja duchow­nych die­ce­zji wro­cław­skiej wyty­po­wa­ła trzech kan­dy­da­tów wg ilo­ści odda­nych gło­sów: ks. Rober­ta Sitar­ka (Kłodz­ko), ks. Mar­ci­na Oraw­skie­go (Wro­cław) oraz ks. Sła­wo­mi­ra J. Siko­rę (Szcze­cin).

Synod wybie­rze nowe­go bisku­pa 18 stycz­nia 2025 roku we Wro­cła­wiu.

Waż­ne jest, że biskup die­ce­zjal­ny w Koście­le Ewan­ge­lic­ko-Augs­bur­skim, nie jest bisku­pem ordy­na­riu­szem w rozu­mie­niu Kościo­ła rzym­sko­ka­to­lic­kie­go, tzn. nie posia­da peł­ni wła­dzy, któ­rą w die­ce­zji spra­wu­je Synod Die­ce­zjal­ny wraz z Radą Die­ce­zjal­ną i Bisku­pem Die­ce­zji. Co wię­cej, biskup die­ce­zji ma prze­ło­żo­ne­go w posta­ci Bisku­pa Kościo­ła, któ­ry jest zwierzch­ni­kiem wszyst­kich duchow­nych, a o jego wybo­rze sta­no­wią odręb­ne prze­pi­sy.

Biskup Kościo­ła wraz ze wszyst­ki­mi czyn­ny­mi w służ­bie bisku­pa­mi two­rzy Kon­fe­ren­cję Bisku­pów Ewan­ge­lic­kich. Jed­nak lute­rań­ski „epi­sko­pat” ma funk­cję dorad­czą i nie podej­mu­je decy­zji wią­żą­cych cały Kościół w takim wymia­rze jak Kon­sy­storz czy przede wszyst­kim Synod Kościo­ła.