Stolica Apostolska o nazistach

- Cela­mi i meto­da­mi naro­do­wi-socja­li­ści niczym nie róż­nią się od bol­sze­wi­ków. Powie­dział­bym to nawet panu Hitle­ro­wi — tymi sło­wa­mi Pius XI roz­po­czął spo­tka­nie w 1937 roku z dele­ga­cją nie­miec­kie­go epi­sko­pa­tu. Dele­ga­cja ta przy­by­ła do Rzy­mu, aby zasta­no­wić się nad poli­ty­ką repre­sji nie tyl­ko wobec kato­li­ków, ale i Żydów.

Zapis tego spo­tka­nia przed­sta­wio­ny został w lutym 2003 roku wraz z inny­mi doku­men­ta­mi z archi­wum waty­kań­skie­go. Sło­wa Piu­sa XI świad­czą o tym, że nale­ży odrzu­cić słu­chy o tym, jako­by Sto­li­ca Apo­stol­ska wspie­ra­ła Trze­cią Rze­szę widząc w niej “tamę dla zagro­że­nia komu­ni­stycz­ne­go”.

Krót­ko po tym spo­tka­niu Pius XI wydał ency­kli­kę w języ­ku nie­miec­kim potę­pia­ją­cą nazizm. W doku­men­cie tym potę­pio­na zosta­ła ide­olo­gia naro­do­wo-socja­li­stycz­na, a tym szcze­gól­nie pogań­ski kult naro­du i pań­stwa. Doku­ment zde­cy­do­wa­nie odrzu­ca tak­że anty­se­mi­tyzm. Już zresz­tą w 1933 roku Sto­li­ca Apo­stol­ska wezwa­ła wszyst­kich duchow­nych i bisku­pów nie­miec­kich do prze­ciw­dzia­ła­nia nie­na­wi­ści raso­wej.

Moc­ne dekla­ra­cje Waty­ka­nu czę­sto nie były jed­nak upu­blicz­nia­ne, ponie­waż dyplo­ma­ci Sto­li­cy Apo­stol­skiej chcie­li zapo­biec zerwa­niu kon­kor­da­tu z Trze­cią Rze­szą. Nie ozna­cza­ło to jed­nak zgo­dy na zbrod­ni­czą poli­ty­kę władz hitle­row­skich. Był to raczej typo­wy zabieg dyplo­ma­tów, któ­rzy zawsze sta­ra­li się zacho­wy­wać ist­nie­ją­ce kon­kor­da­ty. Nie­ste­ty wła­dze hitle­row­skie wyko­rzy­sty­wa­ły ten doku­ment do uspra­wie­dli­wia­nia swo­ich zbrod­ni. W 1933 roku Hitler stwier­dził na przy­kład, że kon­kor­dat przy­zna­je szcze­gól­ne zna­cze­nie “wal­ce z mię­dzy­na­ro­do­wym żydo­stwem.

Wyda­rze­nia lata 1942 roku skło­ni­ły Sto­li­cę Apo­stol­ską do jesz­cze więk­szej ostroż­no­ści. To wte­dy po potę­pie­niu przez epi­sko­pat Holan­dii przy­go­to­wy­wa­nych depor­ta­cji Żydów — wła­dze nazi­stow­skie zaaresz­to­wa­ły i wywio­zły do Oświę­ci­mia wów­czas kil­ku­set żydow­skich kon­wer­ty­tów na kato­li­cyzm, w tym Edy­tę Ste­in.

Wszyst­ko to poma­ga zro­zu­mieć, dla­cze­go Waty­kan mimo iż był dosko­na­le poin­for­mo­wa­ny o prze­śla­do­wa­niach i maso­wych mor­dach doko­ny­wa­nych na Żydach (w archi­wach waty­kań­skich zacho­wał się doku­ment z 1934 roku z nun­cja­tu­ry w Ber­li­nie, w któ­rym ktoś infor­mu­je Papie­ża o 4 milio­nach zamor­do­wa­nych w Pol­sce Żydach) — tak ostroż­nie potę­piał takie zacho­wa­nia. Oba­wiał się bowiem, że zamiast pomóc ofia­rom, może tyl­ko zwięk­szyć ich ilość.

W listo­pa­dzie 1943 roku miar­ka się jed­nak prze­bra­ła i Pius XII naka­zał nie­miec­kie­mu nun­cju­szo­wi dopro­wa­dzić do spo­tka­nia z Hitle­rem i prze­ka­za­nia mu, iż Sto­li­ca Apo­stol­ska kate­go­rycz­nie potę­pia maso­we mor­dy doko­ny­wa­ne na Żydach. Szcze­gó­ły tego spo­tka­nia moż­na poznać dzię­ki spra­woz­da­niu dyplo­ma­ty. “Reich­fu­eh­rer przy­jął mnie, ale gdy tyl­ko zaczą­łem mówić o Żydach, o współ­czu­ciu i miło­sier­dziu, sta­nął przy oknie i walił o nie pal­ca­mi. (…) Moż­na sobie wyobra­zić, jak trud­no jest roz­ma­wiać z kimś, kto stoi do Cie­bie tyłem. Ale nadal mówi­łem. W pew­nym momen­cie Hitler szyb­ko odwró­cił się, pod­biegł do sto­łu, chwy­cił dzba­nek z wodą i z gnie­wem rzu­cił nim o pod­ło­gę” — opi­su­je spo­tka­nie nun­cjusz.

To wte­dy Waty­kan zro­zu­miał, że z sza­leń­cem nie ma co roz­ma­wiać o pra­wach czło­wie­ka czy o miło­sier­dziu. Sto­li­ca Apo­stol­ska zyska­ła wów­czas pew­ność, że moc­niej­szym potę­pie­niem repre­sji nie zyska­ła­by nic, a zaostrzy­ła by tyl­ko mor­dy na nie-Żydach.

Żró­dła: Nie­za­wi­si­ma­ja Gazie­ta