Białoruskie prawosławie zespawane z władzą

Sytu­ację Bia­ło­ru­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej, będą­cej epar­chią Rosyj­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej Patriar­cha­tu Moskiew­skie­go, oma­wia Nata­lia Zen­ger w tek­ście „Odosob­nio­ny pro­test. Bia­ło­ru­ska Cer­kiew Pra­wo­sław­na i woj­na”. Publi­ka­cja rysu­je głę­bo­ki sto­pień uwi­kła­nia hie­rar­chicz­nych struk­tur pra­wo­sła­wia nie tyl­ko we wspie­ra­nie wła­dzy Łuka­szen­ki, ale i aktyw­ne uza­sad­nia­nie rosyj­skiej agre­sji prze­ciw­ko Ukra­inie.

Zen­ger prze­ko­nu­je, że tyl­ko nie­wiel­ka gru­pa świec­kich i duchow­nych anga­żu­je się w aktyw­ny pro­test prze­ciw­ko pro­ro­syj­skiej poli­ty­ce Cer­kwi, a coraz więk­sza licz­ba Bia­ło­ru­si­nów odcho­dzi od Cer­kwi, tak­że do innych wyznań chrze­ści­jań­skich nie tak osten­ta­cyj­nie powią­za­nych z wła­dzą. Zen­ger przy­po­mi­na, że chlub­nym wyjąt­kiem na Bia­ło­ru­si był zmar­ły w kwiet­niu 2023 roku abp Arte­miusz, metro­po­li­ta gro­dzień­ski w latach 1996–2021, któ­ry jako jedy­ny hie­rar­cha pra­wo­sław­ny na Bia­ło­ru­si potę­pił prze­moc władz wobec oby­wa­te­li po sfał­szo­wa­nych wybo­rach pre­zy­denc­kich w 2020 roku. Świa­to­we agen­cje infor­ma­cyj­ne cyto­wa­ły wów­czas sło­wa metro­po­li­ty Arte­miu­sza, któ­ry zarzu­cał reżi­mo­wi Łuka­szen­ki i służ­bom bez­pie­czeń­stwa, że nie postę­pu­ją zgod­nie z Ewan­ge­lią, pod­nie­śli rękę na Chry­stu­sa i w geście poku­ty powin­ni upaść na kola­na.

Sło­wa hie­rar­chy nie spodo­ba­ły się wła­dzom i bra­ciom w urzę­dzie, któ­rzy zwró­ci­li się do Syno­du Rosyj­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej o prze­nie­sie­nie duchow­ne­go w stan spo­czyn­ku. Tak też się sta­ło. Moskwa mia­no­wa­ła nowe­go metro­po­li­tę Ben­ja­mi­na, któ­ry bez zastrze­żeń idzie po linii bia­ło­ru­skich i rosyj­skich władz.

Jed­nak zaan­ga­żo­wa­nie metro­po­li­ty Arte­miu­sza nie zosta­ło zapo­mnia­ne, a jego sło­wa, któ­re skie­ro­wał do patriar­chy Cyry­la, cyto­wa­ła pod­czas Zgro­ma­dze­nia Ogól­ne­go Kon­fe­ren­cji Kościo­łów Euro­pej­skich w Tal­li­nie bia­ło­ru­ska opo­zy­cjo­nist­ka Swie­tła­na Cicha­no­uska: „Nasi świec­cy są porząd­niej­si i uczciw­si ani­że­li my bisku­pi, gdyż już daw­no temu zapo­mnie­li­śmy, jak powin­ni postę­po­wać ludzie wia­ry.”

Zen­ger przy­ta­cza ponad­to histo­rie kil­ku kapła­nów, któ­rzy za kry­ty­kę rosyj­skiej woj­ny w Ukra­inie pro­wa­dzo­nej tak­że z bia­ło­ru­skie­go tery­to­rium, byli prze­śla­do­wa­ni. Autor­ka poda­je przy­kład kapła­na Pio­tra Pra­kapt­su, któ­ry został uka­ra­ny po tym, jak odmó­wił bło­go­sła­wie­nia rosyj­skie­go sprzę­tu woj­sko­we­go na bia­ło­ru­skim lot­ni­sku. Duchow­ne­mu uda­ło się opu­ścić kraj, podob­nie jak paru innym księ­żom, któ­rzy otwar­cie kry­ty­ko­wa­li wła­dze pań­stwo­we i cer­kiew­ne za wspie­ra­nie rosyj­skie­go faszy­zmu w Ukra­inie. Kano­nicz­ne kary zosta­ły zdję­te z duchow­nych przez Patriar­chat Kon­stan­ty­no­po­la i słu­żą w alter­na­tyw­nych wobec Moskwy struk­tu­rach cer­kiew­nych w Litwie.

Szcze­gól­ne zaan­ga­żo­wa­nie w pro­mo­wa­nie i uspra­wie­dli­wie­nie woj­ny w Ukra­inie wyka­zu­je Żeń­ski Klasz­tor św. Elż­bie­ty z Miń­ska. Mnisz­ki zor­ga­ni­zo­wa­ły kon­cert na rzecz rosyj­skich żoł­nie­rzy, a tak­że zbiór­kę, a pod­czas pro­ce­sji wokół klasz­to­ru powie­wa­ły fla­gi z Puti­now­skim sym­bo­lem „Z”.

Nata­lia Zen­ger zwra­ca uwa­gę, że bia­ło­ru­ska Cer­kiew ramię w ramię z KGB anga­żu­je się w edu­ko­wa­nie mło­de­go poko­le­nia poprzez orga­ni­zo­wa­nie tzw. klu­bów mło­dzie­żo­wych, któ­re oprócz zajęć spraw­no­ścio­wych prze­ka­zu­ją wie­dzę woj­sko­wą i uczą pra­wo­sław­ne­go spoj­rze­nia na świat. Klu­by pro­wa­dzo­ne są przez pra­wo­sław­nych kapła­nów, a wśród instruk­to­rów i wykła­dow­ców są ofi­ce­ro­wie bez­pie­ki. Por­tal Media­zo­na podał, że w Bia­ło­ru­si ist­nie­je ok. 20 takich klu­bów.