Dni Kultury Prawosławnej w Gdańsku

Dni Kul­tu­ry Pra­wo­sław­nej w Gdań­sku to czas, w któ­rym zapra­sza­my wszyst­kich — zafa­scy­no­wa­nych, zain­te­re­so­wa­nych i po pro­stu cie­ka­wych — do wspól­ne­go odkry­wa­nia pięk­na pra­wo­sław­nych nabo­żeństw, tra­dy­cji i sztu­ki, a tak­że histo­rii i współ­cze­sno­ści pra­wo­sław­nej dia­spo­ry gdań­skiej.

Będzie to oka­zja do odwie­dze­nia świą­ty­ni i wspól­nej modli­twy, któ­ra dzię­ki śpie­wa­ją­cym na nabo­żeń­stwach dwóm chó­rom sta­nie się z pew­no­ścią prze­ży­ciem zarów­no ducho­wym, jak i arty­stycz­nym. Goście z Bia­łe­go­sto­ku — Chór Kate­dral­ny Sobo­ru św. Miko­ła­ja AKSION — zapre­zen­tu­ją też oddziel­ny kon­cert pie­śni litur­gicz­nych i para­li­tur­gicz­nych, wśród któ­rych znaj­dą się poje­dyn­cze utwo­ry śpie­wa­ne po grec­ku i ukra­iń­sku, hym­ny do Bogu­ro­dzi­cy i hymn poświę­co­ny bra­ciom św. św. Cyry­lo­wi i Meto­de­mu w 1150 rocz­ni­cę ich misji na zie­mie sło­wiań­skie. Zespół ten o ponad stu­let­niej tra­dy­cji, pro­wa­dzo­ny przez sze­reg wybit­nych dyry­gen­tów, ma na swo­im kon­cie wie­le zna­czą­cych wystę­pów w kra­ju i za gra­ni­cą.

Osob­nym prze­ży­ciem będzie pre­zen­ta­cja wysta­wy “Mona­sty­cyzm”, przy­go­to­wa­nej przez ser­wis foto­gra­ficz­ny ORTHPHOTO. Dzię­ki zdję­ciom z 25 kra­jów zbli­ży­my się na moment do tej ducho­wej prze­strze­ni, w któ­rej mni­si i mnisz­ki we wspól­no­tach i ere­mach, “na górach, wyspach i w pie­cza­rach” modlą się nie­prze­rwa­nie za cały świat. Do tego nie­wy­czer­pa­ne­go źró­dła ducho­wej siły i ostoi pra­wo­sław­nej tra­dy­cji, do któ­re­go nie­ustan­nie wędru­ją spra­gnie­ni

pomo­cy i modli­twy piel­grzy­mi.

Znaj­dzie się też czas na roz­mo­wę o naszej, gdań­skiej spo­łecz­no­ści pra­wo­sław­nej. Prof. Andrzej Roma­now przy­bli­ży nam jej histo­rię i syl­wet­ki wybit­nych przed­sta­wi­cie­li z cza­sów Wol­ne­go Mia­sta Gdań­ska.

Mie­siąc póź­niej, w cza­sie uro­czy­ste­go zakoń­cze­nia Dni Kul­tu­ry Pra­wo­sław­nej w Gdań­sku, o mona­sty­cy­zmie w Pol­sce i na świe­cie wykład wygło­si ks. Jaro­sław Jóź­wik, kanc­lerz Aka­de­mii Supra­skiej, a kon­ser­wa­tor zabyt­ków Marek Sień­kow­ski, autor zdo­bią­cych naszą świą­ty­nię fre­sków, opo­wie o sztu­ce sakral­nej w gdań­skiej kate­drze pra­wo­sław­nej.

Pro­gram:

29.09.2013 Uro­czy­sta inau­gu­ra­cja

godz. 10.00 Boska Litur­gia w cer­kwi kate­dral­nej pw. św. Miko­ła­ja w Gdań­sku (z udzia­łem chó­rów kate­dral­nych z Bia­łe­go­sto­ku (pod dyr. ks. pro­to­dia­ko­na Alek­san­dra Łysyn­kie­wi­cza) i z Gdań­ska (pod dyr. Ana­to­la Wali­czen­ki).

godz. 12.15 Wer­ni­saż mię­dzy­na­ro­do­wej wysta­wy foto­gra­ficz­nej “Mona­sty­cyzm” ser­wi­su ORTHPHOTO.

godz. 13.30 Wykład prof. dr. hab. Andrze­ja Roma­no­wa “Dzie­je i spo­łecz­ność para­fii pra­wo­sław­nej w Wol­nym Mie­ście Gdań­sku”

godz. 16.00 Kon­cert muzy­ki cer­kiew­nej w wyko­na­niu Chó­ru Kate­dral­ne­go Sobo­ru św. Miko­ła­ja w Bia­łym­sto­ku “AKSION”

Dla­cze­go doko­na­li­śmy takie­go wybo­ru punk­tów pro­gra­mu?
Śpiew cer­kiew­ny jest nie­od­łącz­nym ele­men­tem boga­tej wschod­niej litur­gi­ki, bez­cen­nym skar­bem i czę­ścią świa­to­we­go dzie­dzic­twa kul­tu­ry. W tra­dy­cji chrze­ści­jań­skie­go Wscho­du zaj­mu­je on bar­dzo waż­ne i szcze­gól­ne miej­sce. Świad­czy o tym bogac­two jego form i róż­no­rod­ność melo­dii. For­my muzy­ki cer­kiew­nej kształ­to­wa­ły się we wschod­nich obsza­rach Cesar­stwa Bizan­tyj­skie­go. Na zie­miach zamiesz­ki­wa­nych przez Sło­wian począt­ki muzy­ki cer­kiew­nej przy­pa­da­ją na IX w. wraz z misją św.św. bra­ci Cyry­la i Meto­de­go na tere­nach Księ­stwa Wiel­ko­mo­raw­skie­go oraz póź­niej­szych, kie­dy to Księ­stwo Kijow­skie przy­ję­ło chrze­ści­jań­stwo. Powsta­ją­ce tam śpie­wy były wyni­kiem krzy­żo­wa­nia się wpły­wów bizan­tyj­skich oraz melo­dii cer­kiew­nych połu­dnio­wych Sło­wian — Ser­bów i Buł­ga­rów. Ośrod­ka­mi roz­wo­ju kul­tu­ry pra­wo­sław­nej były kate­dry bisku­pie.

Wybór wysta­wy, jej tema­ty­ki też nie jest tu przy­pad­ko­wy. Mona­sty­cyzm jest jed­nym z klu­czo­wych ele­men­tów ducho­wo­ści pra­wo­sław­nej. Mona­ste­ry były i są cen­tra­mi modli­twy i myśli teo­lo­gicz­nej. Sto­ją też na stra­ży tra­dy­cji. Wpły­wa­ły one na życie wier­nych, kul­tu­rę oraz sztu­kę. Zebra­ne foto­gra­fie pocho­dzą z 25 państw. Róż­ne tra­dy­cje, któ­re noszo­ne są w ser­cach wier­nych, na co dzień prze­pla­ta­ją się na gdań­skim grun­cie. Tu bowiem w coty­go­dnio­wych nabo­żeń­stwach, pod­czas cyklicz­nych spo­tkań, wyda­rzeń kul­tu­ral­nych spo­ty­ka­ją się para­fia­nie — gdańsz­cza­nie, któ­rych korze­nie są w wie­lu regio­nach Pol­ski, na Ukra­inie, Bia­ło­ru­si, Litwie, w Rosji, Gru­zji, Arme­nii, Moł­da­wii, Rumu­nii, Ser­bii, czy nawet w Syrii, etc.

Wykład prof. zw. dr hab. Andrze­ja Roma­no­wa, gdańsz­cza­ni­na będzie swo­istą klam­rą uka­zu­ją­cą waż­ne posta­cie zwią­za­ne z Gdań­skiem, a będą­ce czę­ścią śro­do­wi­ska pra­wo­sław­nej dia­spo­ry. Pro­fe­sor A. Roma­now jest wybit­nym histo­ry­kiem. Obec­nie pra­cu­je na Uni­wer­sy­te­cie Gdań­skim, gdzie peł­ni funk­cję kie­row­ni­ka Zakła­du Histo­rii Pra­sy. Pro­wa­dzi wykła­dy z histo­rii mediów, mediów lokal­nych i śro­do­wi­sko­wych. W jego zain­te­re­so­wa­niach nauko­wych jest tak­że rola i funk­cje cen­zu­ry w sys­te­mie pra­sy pol­skiej w latach 1850 — 1990, pra­sa mniej­szo­ścio­wa w Rze­szy Nie­miec­kiej (1850 — 1914) i w Wol­nym Mie­ście Gdań­sku (1920 — 1939).

Kil­ka słów o histo­rii…
Gdańsk od wie­ków miał kon­takt z pra­wo­sław­ny­mi chrze­ści­ja­na­mi. Musie­li bowiem oni nawie­dzać je razem z kup­ca­mi jesz­cze w cza­sach, gdy w naszej czę­ści Euro­py wia­ra chrze­ści­jań­ska nie była zna­na, a roz­wi­ja­ły się tra­dy­cje kupiec­kie i funk­cjo­no­wał tak zwa­ny szlak bursz­ty­no­wy. Póź­niej w cza­sach Han­ze­atyc­kie­go Związ­ku Han­dlo­we­go do Gdań­ska przy­by­wa­li m.in. kup­cy z Wiel­kie­go Nowo­gro­du czy Psko­wa. Nie mie­li jed­nak oni moż­li­wo­ści sko­rzy­sta­nia z opie­ki dusz­pa­ster­skiej. Sytu­acja ta zmie­ni­ła się dopie­ro w roku 1720, kie­dy to car Piotr I, po swo­im kil­ku­krot­nym poby­cie w Gdań­sku, pole­cił wybu­do­wa­nie kapli­cy, któ­rej patro­nem został św. Miko­łaj Cudo­twór­ca, opie­kun żegla­rzy i ludzi podró­żu­ją­cych. Dopie­ro jed­nak po trzech wie­kach, gdy teren Wol­ne­go Mia­sta Gdań­ska włą­czo­no w gra­ni­ce Rze­czy­po­spo­li­tej, a do mia­sta zaczę­li napły­wać prze­sie­dleń­cy ze wschod­niej Pol­ski, z Kre­sów, w tym spo­ra licz­ba pra­wo­sław­nych wil­nian, zaczę­to orga­ni­zo­wać sta­łe, cyklicz­ne nabo­żeń­stwa. For­mal­nie jed­nak pierw­szą para­fię pra­wo­sław­ną w Gdań­sku (wów­czas jej sie­dzi­ba mie­ści­ła się we Wrzesz­czu przy ul. Sien­kie­wi­cza 8) kon­se­kro­wa­no 6 grud­nia 1948 r., w dniu patro­na wspól­no­ty. Kon­se­kra­cji doko­nał Jego Eks­ce­len­cja Naj­prze­wie­leb­niej­szy Arcy­bi­skup Tymo­te­usz (Szret­ter). Obec­ną sie­dzi­bą para­fii jest użyt­ko­wa­na od 1954 r. świą­ty­nia przy ul. Trau­gut­ta 45 w Gdań­sku, będą­ca jed­no­cze­śnie kon­ka­te­drą die­ce­zji bia­ło­stoc­ko-gdań­skiej.

Gdańsk szczy­ci się swo­im otwar­ciem na świat, swo­ją wie­lo­kul­tu­ro­wo­ścią tak w prze­szło­ści, jak i obec­nie. Obec­nie dys­po­nu­je­my w mie­ście odre­stau­ro­wa­nym i zaadop­to­wa­nym na potrze­by pra­wo­sław­nej wspól­no­ty, obiek­tem o zna­ko­mi­tych walo­rach ducho­wych, edu­ka­cyj­nych i kul­tu­ro­wych. Bry­ła świą­ty­ni otrzy­ma­ła nową for­mę. Po wie­lu latach ukoń­czo­no pra­ce nad fre­ska­mi zdo­bią­cy­mi ścia­ny wewnątrz świą­ty­ni. Malo­wi­dła zaczerp­nię­to z tra­dy­cji serb­skiej, a wyko­na­ne zosta­ły przez gdań­skie­go kon­ser­wa­to­ra sztu­ki pana Mar­ka Sień­kow­skie­go. Odre­stau­ro­wa­no tak­że pięk­ny, drew­nia­ny, zabyt­ko­wy iko­no­stas, któ­ry przez gdańsz­czan został zacho­wa­ny z pożo­gi wojen­nej i prze­wie­zio­ny do nasze­go mia­sta z połu­dnia Pol­ski. Po wtó­re, cer­kiew, dzię­ki wspar­ciu Pana Pre­zy­den­ta i Samo­rzą­du Mia­sta, otrzy­ma­ła wspa­nia­łe ilu­mi­na­cje świetl­ne oraz pomoc finan­so­wą przy osu­sza­niu ścian pod­ziem­nych kon­dy­gna­cji.