Ławra Peczerska areną cerkiewnego sporu

Kon­flikt wokół Ław­ry Peczer­skiej, któ­ra jest ducho­wym cen­trum ukra­iń­skie­go i wschod­nie­go pra­wo­sła­wia, trwa od daw­na. W 2013 roku ówcze­sny pre­zy­dent Ukra­iny Wik­tor Janu­ko­wycz nie­od­płat­nie udo­stęp­nił teren ław­ry Ukra­iń­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej Patriar­cha­tu Moskiew­skie­go. Teren wpi­sa­ny na listę UNESCO nale­ży do pań­stwa, jed­nak znaj­do­wał się użyt­ko­wa­niu UCP MP, któ­ra na tere­nie kom­plek­su klasz­tor­ne­go ma swo­ją sie­dzi­bę, a tak­że Kijow­ską Aka­de­mię Duchow­ną.

Od rosyj­skiej agre­sji prze­ciw­ko Ukra­inie odno­to­wa­no wie­le przy­pad­ków kola­bo­ra­cji czę­ści hie­rar­chii UCP MP z oku­pan­ta­mi. Służ­by bez­pie­czeń­stwa Ukra­iny (SBU) paro­krot­nie prze­szu­ki­wa­ły teren ław­ry i zare­kwi­ro­wa­ły mate­ria­ły świad­czą­ce o współ­pra­cy czę­ści mni­chów z Rosja­na­mi. Aktu­al­nie toczą się pro­ce­sy kar­ne prze­ciw­ko 60 duchow­nym UCP, w tym kil­ku bisku­pom.

Nie­któ­rzy hie­rar­cho­wie zosta­li pozba­wie­ni przez pre­zy­den­ta Woło­dy­my­ra Zełeń­skie­go oby­wa­tel­stwa ukra­iń­skie­go po tym, jak opo­wie­dzie­li się po stro­nie rosyj­skie­go oku­pan­ta na tere­nach zaj­mo­wa­nych przez rosyj­ską armię i najem­ni­ków.

Zależ­na nie­za­leż­ność na życze­nie

Kil­ku hie­rar­chów UCP ucie­kło do Rosji. Z tego powo­du zosta­li rów­nież prze­nie­sie­ni w stan spo­czyn­ku przez metro­po­li­tę Onu­fre­go (Bere­zow­ski), któ­ry w czerw­cu 2022 roku ogło­sił swo­ją nie­za­leż­ność od Patriar­cha­tu Moskiew­skie­go. Trud­no jed­nak powie­dzieć, na czym ta nie­za­leż­ność pole­ga, tym bar­dziej, że nie jest uzna­wa­na przez żaden Kościół lokal­ny (nawet Patriar­chat Moskiew­ski). Mimo tego Cer­kiew metro­po­li­ty Onu­fre­go uwa­ża się wciąż za jedy­ną kano­nicz­ną Cer­kiew Ukra­iny.

To nie prze­szka­dza jed­nak nie­któ­rym Cer­kwiom lokal­nym z jed­nej stro­ny w uzna­wa­niu kano­nicz­no­ści Cer­kwi metro­po­li­ty Onu­fre­go i jed­no­cze­śnie pod­wa­ża­niu sta­tu­su Cer­kwi Pra­wo­sław­nej Ukra­iny pod kie­row­nic­twem metro­po­li­ty Epi­fa­niu­sza (Dumen­ko), któ­ra otrzy­ma­ła auto­ke­fa­lię od Kon­stan­ty­no­po­la, co uznał Patriar­chat Alek­san­dryj­ski, Kościół grec­ki i cypryj­ski.

Wła­dze Ukra­iny wypo­wie­dzia­ły umo­wę dzier­ża­wy Ław­ry, argu­men­tu­jąc, że teren uży­wa­ny jest nie­zgod­nie ze swo­im prze­zna­cze­niem – cho­dzi nie tyl­ko o dzia­ła­nia poli­tycz­ne czę­ści mni­chów, ale też o samo­wo­lę budow­la­ną.

Sza­tan pod kopu­ła­mi

Hie­rar­cho­wie UCP podej­mo­wa­li wie­le dzia­łań, któ­rych celem było pozo­sta­nie w Ław­rze. Zde­cy­do­wa­li się nawet na spon­ta­nicz­ną wizy­tę u pre­zy­den­ta Zełeń­skie­go, celem zło­że­nia pro­te­stu. Ponie­waż hie­rar­cho­wie nie byli umó­wie­ni ich pismo przy­jął urzęd­nik kan­ce­la­rii pre­zy­den­ta.

Jakież zdzi­wie­nie musia­ło poja­wić się na twa­rzach miesz­kań­ców uli­cy Lute­rań­skiej w Kijowie,gdy na uli­cy zoba­czy­li tyle bia­łych kło­bu­ków. Hie­rar­cho­wie Ukr. Cer­kwi Pra­wo­sław­nej PM z metro­po­li­tą Onu­frym na cze­le zja­wi­li się nie­za­po­wie­dzia­ni u pre­zy­den­ta 🇺🇦 https://t.co/zyOU76pVZT

— ekumenizm.pl (@ekumenizmpl) March 20, 2023

Spór przed­sta­wia­ny jest przez metro­po­li­tę Paw­ła odpo­wie­dzial­ne­go za Ław­rę z ramie­nia UCP jako oso­bi­sta wen­de­ta mini­stra kul­tu­ry Ołek­san­dra Tka­czen­ko prze­ciw­ko Cer­kwi. Co wię­cej, metro­po­li­ta Paweł kry­ty­ko­wa­ny za umi­ło­wa­nie luk­su­su i nazy­wa­ny metro­po­li­tą-mer­ce­de­sem, regu­lar­nie porów­nu­je obec­ną sytu­ację z cza­sa­mi prze­śla­do­wa­nia Cer­kwi w cza­sach sta­li­ni­zmu, a w spe­cjal­nym prze­mó­wie­niu do pre­zy­den­ta Ukra­iny stwier­dził: „Pan Bóg nie wyba­czy tego ani Panu, ani Pana rodzi­nie, że nie może Pan zapa­no­wać nad mini­strem sza­leń­cem.”

Oce­nia­jąc dzia­ła­nie pań­stwa ukra­iń­skie­go metro­po­li­ta Paweł mówi o sza­ta­nie, któ­ry wszedł pod cer­kiew­ne kopu­ły ław­ry.

1 kwiet­nia 2023 r. metro­po­li­ta Paweł został prze­wie­zio­ny do pro­ku­ra­to­ry pod zarzu­tem uspra­wie­dli­wie­nia rosyj­skiej agre­sji i pod­sy­ca­nia nie­na­wi­ści reli­gij­nej. SBU opu­bli­ko­wa­ła krót­kie video, na któ­rym infor­mu­je duchow­ne­go o sta­wia­nych mu zarzu­tach.

Pre­zy­dent Ukra­iny Zełeń­ski w jed­nym ze swo­ich codzien­nych prze­mó­wień odniósł się do spra­wy Ław­ry Peczer­skiej, pod­kre­śla­jąc, że Ukra­ina jest zde­ter­mi­no­wa­na, aby nie dopu­ścić do sytu­acji, w któ­rej ducho­wość będzie przed­mio­tem mani­pu­la­cji ze stro­ny ter­ro­ry­stycz­ne­go pań­stwa. Pod­kre­ślał, że więk­szość Ukra­iń­ców popie­ra dzia­ła­nia władz w kon­tek­ście ław­ry – według ostat­nich badań nie­co ponad 60%.

W spra­wie wypo­wie­dział się też rzecz­nik pra­so­wy Krem­la Dmi­trij Pie­skow, któ­ry doma­gał się reak­cji spo­łecz­no­ści mię­dzy­na­ro­do­wej, stwier­dza­jąc, że rząd Ukra­iny prze­śla­du­je… przed­sta­wi­cie­li Rosyj­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej. Wypo­wiedź poli­ty­ka moż­na rozu­mieć jako bez­po­śred­nie potwier­dze­nie, że Moskwa wciąż widzi UCP jako część Rosyj­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej i dba o jej inte­re­sy.

Cho­ciaż duża część ław­ry zaj­mo­wa­na jest wciąż przez kil­ku­set mni­chów UCP to na jej tere­nie odby­wa­ły się już cele­bra­cje litur­gicz­ne pod auspi­cja­mi Cer­kwi Pra­wo­sław­nej Ukra­iny, w tym uro­czy­sta Litur­gia pod prze­wod­nic­twem metro­po­li­ty Epi­fa­niu­sza. Tak­że dla samej CPU sytu­acja nie jest pro­sta, bo nawet jeśli pań­stwo mia­ło­by wydzier­ża­wić teren ław­ry CPU to ta nie posia­da odpo­wied­nich kadr, aby wypeł­nić ją życiem. Nie zmie­ni tego nawet spek­ta­ku­lar­na „kon­wer­sja” opa­ta Abra­ha­ma, któ­re­go mia­no­wał metro­po­li­ta Onu­fry, a któ­ry nie­daw­no prze­szedł pod jurys­dyk­cję Epi­fa­niu­sza. CPU ma w całej Ukra­inie nie­co ponad 230 mni­chów, a w samej Ław­rze Peczer­skiej żyje 200 mni­chów nale­żą­cych do UCP, któ­ry posia­da w sumie 4500 zakon­ni­ków.

Zachod­ni komen­ta­to­rzy zwra­ca­ją uwa­gę, że kon­flikt wokół Ław­ry, odpo­wied­nio pod­sy­ca­ny przez Moskwę, może zaszko­dzić nie tyl­ko wize­run­ko­wi Ukra­iny, ale i CPU. Budo­wa­na nar­ra­cja o prze­śla­do­wa­niach pra­wo­sła­wia tra­fia na podat­ny grunt wyznaw­ców ruskie­go miru oraz tzw. eks­per­tów prze­ciw­nych izo­la­cji Rosyj­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej, mimo jej zde­cy­do­wa­ne­go popar­cia dla woj­ny i ludo­bój­stwa.

Obu­rze­nia kie­ro­wa­ne­go pod adre­sem Ukra­iny nie zmie­nia fakt, że na liście duchow­nych zamor­do­wa­nych przez Rosjan znaj­du­je się wię­cej księ­ży UCP niż CPU, a lista obiek­tów sakral­nych zbu­rzo­nych lub spro­fa­no­wa­nych przez rosyj­ską armię rośnie z dnia na dzień i to bez gło­śnych pro­te­stów ze stro­ny Moskwy i wspie­ra­ją­cych ją Cer­kwi lokal­nych, jak cho­ciaż­by Serb­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej.

Opu­bli­ko­wa­no listę duchow­nych róż­nych wyznań, któ­rzy zosta­li zamor­do­wa­ni przez rosyj­skich najeźdź­ców w Ukra­inie od 2014 do dziś https://t.co/tOaH3IN0Yo

— ekumenizm.pl (@ekumenizmpl) March 28, 2023

Jej zwierzch­nik Patriar­cha Por­fi­riusz w nie­zwy­kle ostrych sło­wach skry­ty­ko­wał wła­dze ukra­iń­skie, mówiąc, że sto­su­ją pań­stwo­wy ter­ro­ryzm wobec Cer­kwi w Ukra­inie. Tak moc­nych słów serb­ski hie­rar­cha nie użył wobec rosyj­skich mor­dów w Ukra­inie czy wypo­wie­dzi patriar­chy Cyry­la.

Metro­po­li­ta Sawa modli się o prze­śla­do­wa­nych

Z listem do abp. Syl­we­stra, arcy­bi­sku­pa biło­go­rodz­kie­go i rek­to­ra Kijow­skiej Aka­de­mii Teo­lo­gicz­nej i Semi­na­rium zwró­cił się metro­po­li­ta Sawa (Hry­cu­niak), zwierzch­nik Pol­skie­go Auto­ke­fa­licz­ne­go Kościo­ła Pra­wo­sław­ne­go.

W krót­kim piśmie metro­po­li­ta Sawa stwier­dził, że PAKP zawsze była i jest za kano­nicz­no­ścią Ukra­iń­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej, a obec­ne wyda­rze­nia w Ław­rze Kijow­sko-Pie­czer­skiej oce­nia jako prze­jaw wiel­kie­go znie­wo­le­nia i prze­śla­do­wa­nia Cer­kwi.

List metro­po­li­ty Sawy do rek­to­ra Kijow­skiej Aka­de­mii Duchow­nej pic.twitter.com/QKKwil0vq4

— ekumenizm.pl (@ekumenizmpl) April 1, 2023

Z tego tytu­łu – pisze metro­po­li­ta – wyra­ża­my nasze ubo­le­wa­nie, wzno­si­my modli­twy i łączy­my się ze wszyst­ki­mi, któ­rzy wzno­szą modli­twy i cier­pią prze­śla­do­wa­nia – napi­sał abp Sawa, przy­wo­łu­jąc frag­ment z Ewan­ge­lii Jana, w któ­rym Jezus mówi o prze­śla­do­wa­niu uczniów. Infor­ma­cję o liście metro­po­li­ty Sawy odno­to­wa­ły rów­nież media ukra­iń­skie i rosyj­skie, w tym ofi­cjal­na stro­na Rosyj­skiej Cer­kwi Pra­wo­sław­nej.

---

Gale­ria