Romantyczne relacje PAKP i Moskwy. Polski rząd zareagował chłodem

„Reli­gion Gesel­l­schaft in Ost und West” (Reli­gia & Spo­łe­czeń­stwo na Wscho­dzie i Zacho­dzie) to uka­zu­ją­cy się od ponad 50 lat reno­mo­wa­ny mie­sięcz­nik wyda­wa­ny w Zury­chu. Wśród człon­ków redak­cji i jej współ­pra­cow­ni­ków znaj­du­ją się eks­per­ci, zaj­mu­ją­cy się poli­ty­ką reli­gii, szcze­gól­nie istot­ną w odnie­sie­niu do sytu­acji w Euro­pie Środ­ko­wo-Wschod­niej.

We wrze­śnio­wym nume­rze zaty­tu­ło­wa­nym „Pra­wo­sław­ne per­spek­ty­wy. Poli­ty­ka, auto­ke­fa­lia, teo­lo­gia” uka­zał się tekst dra Paw­ła Wró­blew­skie­go, kie­row­ni­ka Pra­cow­ni Badań Pro­gno­stycz­nych nad Prze­mia­na­mi Reli­gij­ny­mi.

Autor uka­zał burz­li­wą dro­gę Pol­skie­go Auto­ke­fa­licz­ne­go Kościo­ła Pra­wo­sław­ne­go (PAKP) do auto­ke­fa­lii oraz opi­sał obcho­dzo­ną w tym roku 100-let­nią rocz­ni­cę jej nada­nia, tak­że w kon­tek­ście zawi­ro­wań ogól­no­cer­kiew­nych, doty­czą­cych sytu­acji w Ukra­inie oraz ści­słych wię­zi PAKP z Rosyj­ską Cer­kwią Pra­wo­sław­ną. Przy­po­mnij­my, że Patriar­chat Moskiew­ski bez­wa­run­ko­wo wsparł bru­tal­ną napaść na Ukra­inę, nazy­wa­jąc ją świę­tą, meta­fi­zy­czy­ną woj­ną, teo­lo­gicz­nie uza­sad­nia­jąc ludo­bój­stwo na naro­dzie ukra­iń­skim.

Oma­wia­jąc sytu­ację PAKP autor stwier­dza, że od 1998 roku, a więc w roku obję­cia przez arcy­bi­sku­pa Sawę(Hrycuniaka) tro­nu metro­po­li­tal­ne­go w War­sza­wie, wła­dze PAKP sta­ra­ły się o zrów­no­wa­żo­ne rela­cje mię­dzy Kon­stan­ty­no­po­lem a Moskwą. – Jed­nak bli­skość do Moskwy, zbu­do­wa­na w cza­sach komu­ni­stycz­nych, wciąż trwa – dia­gno­zu­je Wró­blew­ski.

Autor ujaw­nia, że w 2018 roku poprzed­ni rząd chciał prze­ła­mać sym­bio­zę mię­dzy War­sza­wą a Moskwą, wsku­tek cze­go mia­ło nastą­pić ochło­dze­nie rela­cji władz pań­stwo­wych z lokal­nym pra­wo­sła­wiem. – Zamiast tego – pisze Wró­blew­ski – pol­scy hie­rar­cho­wie pra­wo­sław­ni roz­wi­nę­li „roman­tycz­ne” rela­cje z Patriar­cha­tem Moskiew­skim, któ­re uru­cho­mi­ły roz­ma­ite inwe­sty­cje: do nich zali­cza się film doku­men­tal­ny „Pra­wo­sła­wie w Pol­sce”, w któ­rym metro­po­li­ta Hila­rion (Ałfie­jew) odgry­wał klu­czo­wą rolę i któ­ry w 2021 roku został wyemi­to­wa­ny w tele­wi­zji Ros­si­ja K.

Na mar­gi­ne­sie nale­ży dodać, że metro­po­li­ta Hila­rion, przez lata odpo­wie­dzial­ny w Patriar­cha­cie Moskiew­skim za rela­cje mię­dzy­na­ro­do­we i eku­me­nicz­ne, został parę lat temu pozba­wio­ny sta­no­wi­ska i wysła­ny do Buda­pesz­tu, a nie­daw­no na sku­tek skan­da­lu sek­su­al­ne­go zawie­szo­ny we wszyst­kich funk­cjach i wezwa­ny do Moskwy.

Dr Paweł Wró­blew­ski zwra­ca rów­nież uwa­gę na fakt, że ukoń­czo­na w 2023 roku na war­szaw­skim Ursy­no­wie cer­kiew Hagia Sophia współ­fi­nan­so­wa­na była przez fun­da­cję powią­za­ną z rosyj­skim kon­cer­nem Rosa­tom. – Te powią­za­nia przy­ta­cza­ne są jako głów­ne powo­dy dla nega­tyw­ne­go sto­sun­ku metro­po­li­ty Sawy wobec auto­ke­fa­lii ukra­iń­skie­go pra­wo­sła­wia – pisze autor.

Z infor­ma­cji ekumenizm.pl wyni­ka, że wspo­mnia­ne ochło­dze­nie rela­cji prze­ja­wia­ło się w tym, że mimo wie­lo­krot­nych sta­rań metro­po­li­ty Sawy, stro­na rzą­do­wa nie zwo­ły­wa­ła bila­te­ral­nych spo­tkań z wła­dza­mi PAKP. Ostat­nie takie spo­tka­nie mia­ło miej­sce w 2018 roku, a peł­no­ska­lo­wa woj­na prze­ciw­ko Ukra­inie, słyn­ne gra­tu­la­cje metro­po­li­ty Sawy dla patriar­chy Cyry­la oraz wymu­szo­ne pod pre­sją opi­nii publicz­nej i wier­nych prze­pro­si­ny, nie polep­szy­ły sytu­acji.

Dość wspo­mnieć, że 100-lecie auto­ke­fa­lii PAKP na Gra­bar­ce, dru­gie­go co do wiel­ko­ści wyzna­nia w Pol­sce, odby­wa­ły się przy dość skrom­nym udzia­le repre­zen­tan­tów władz pań­stwo­wych – pre­zy­dent Andrzej Duda, któ­ry spra­wu­je patro­nat hono­ro­wy, wysłał list gra­tu­la­cyj­ny i mini­stra ze swo­jej kan­ce­la­rii, a rząd odde­le­go­wał swo­je­go przed­sta­wi­cie­la w ran­dze wice­mi­ni­stra MSWiA.

Tekst dra Wró­blew­skie­go zawie­ra tezę, że obec­nie rela­cje PAKP z Patriar­cha­tem Moskiew­skie­go, w tym przy­jaźń metro­po­li­ty Sawy z patriar­chą Cyry­lem, świad­czą o wyso­kim stop­niu ryzy­ka bez­pie­czeń­stwa poprzez wywie­ra­nie poli­tycz­ne­go wpły­wu Fede­ra­cji Rosyj­skiej na pol­skie pra­wo­sła­wie. Dla­cze­go? Autor powo­łu­je się na istot­ną rolę Patriar­cha­tu w tzw. „kon­cep­cji poli­ty­ki huma­ni­tar­nej Fede­ra­cji Rosyj­skiej”, któ­rej celem, jest „wywie­ra­nie kul­tu­ro­we­go wpły­wu” i „neu­tra­li­zo­wa­nie anty­ro­syj­skich nastro­jów”.

Dr Wró­blew­ski przy­po­mi­na, że PAKP potę­pił sakra­li­za­cję woj­ny prze­ciw­ko Ukra­inie, „roz­po­czy­na­jąc tym samym pro­ces oczysz­cze­nia swo­jej toż­sa­mo­ści, mogą­cy prze­ła­mać zaklę­te koło histo­rii. Pod­czas uro­czy­sto­ści jubi­le­uszo­wych na Gra­bar­ce metro­po­li­ta Sawa uwy­dat­nił nie­za­leż­ność od jakie­go­kol­wiek Kościo­ła lokal­ne­go. Te sło­wa ozna­cza­ją począ­tek nowe­go pro­ce­su roz­wo­ju” – oce­nił wro­cław­ski eks­pert.

Jed­no­cze­śnie Wró­blew­ski stwier­dza – co do tej pory przed­sta­wi­cie­le PAKP wie­lo­krot­nie nego­wa­li – że ukra­iń­skim uchodź­com, nale­żą­cym do Cer­kwi Pra­wo­sław­nej Ukra­iny (CPU), czę­sto odma­wia­ne jest udzie­la­nie Komu­nii Świę­tej w pol­skich cer­kwiach pra­wo­sław­nych. – Dopie­ro zupeł­ne zjed­no­cze­nie ukra­iń­skie­go pra­wo­sła­wia umoż­li­wi PAKP istot­ny prze­łom i pozwo­li mu na to, aby nawet naj­mniej­szy ele­ment „deru­sy­fi­ka­cji” nie był auto­ma­tycz­nie postrze­ga­ny jako „ukra­ini­za­cja” czy „polo­ni­za­cja” wspól­no­ty.