Folkekirke: Kościół trochę inny

Więk­sze zain­te­re­so­wa­nie

W Danii wciąż wzra­sta zain­te­re­so­wa­nie reli­gią. Trend ten jest odczu­wal­ny tak­że w naro­do­wym Koście­le. Obec­nie wię­cej chrze­ści­jan przy­łą­cza się do wspól­no­ty, niż ją opusz­cza. Przy­ję­cie do Kościo­ła naj­czę­ściej nastę­pu­je poprzez chrzest (80 proc. lute­ra­nów zosta­ło ochrzczo­nych w wie­ku nie­mow­lę­cym). Zda­rza się też, że mło­dzież w wie­ku 12–14 lat przyj­mu­je chrzest w połą­cze­niu z kon­fir­ma­cją. Ta gru­pa sta­no­wi trze­cią część nowych człon­ków Fol­ke­kir­ke. Spo­śród wszyst­kich nasto­lat­ków, ponad 80 proc. przy­stę­pu­je do kon­fir­ma­cji, któ­rą poprze­dza­ją pro­wa­dzo­ne przez księ­ży nauki.

Dość dużą aktyw­no­ścią wyka­zu­ją się tak­że doro­śli lute­ra­nie, któ­rzy bio­rą aktyw­ny udział w życiu para­fii. Wie­le z nich orga­ni­zu­je np. kur­sy reli­gio­znaw­cze i teologiczne.Doświadczenie poka­zu­je, że Duń­czy­cy naj­czę­ściej odwie­dza­ją kościół, kie­dy dzie­je się w nim coś “nie­zwy­kłe­go” — dużą popu­lar­no­ścią wśród wier­nych cie­szą się nabo­żeń­stwa odpra­wia­ne o pół­no­cy, modli­twy z boga­tą opra­wą muzycz­ną lub spo­tka­nia, pod­czas któ­rych prze­ma­wia zna­na oso­bo­wość życia publicz­ne­go. Coraz więk­szym zain­te­re­so­wa­niem cie­szą się też nabo­żeń­stwa rodzin­ne.

Nie­dziel­ne nabo­żeń­stwo

Kul­mi­na­cją każ­de­go tygo­dnia jest poran­ne nabo­żeń­stwo nie­dziel­ne, pro­wa­dzo­ne zgod­nie z litur­gią usta­lo­ną przez bisku­pów i zatwier­dzo­ną przez kró­lo­wą. Każ­de­go roku w duń­skich kościo­łach odpra­wia się ok. 140 tys. nabo­żeństw, śred­nio 63 w każ­dej parafii.Oblicza się, że bie­rze w nich udział ok. 4 proc. człon­ków Kościo­ła, jed­nak sta­ty­sty­ki te kształ­tu­ją się bar­dzo róż­nie, w zależ­no­ści od para­fii. Odse­tek ten zwięk­sza się też pod­czas reli­gij­nych festi­wa­li, chrzcin i kon­fir­ma­cji. Co szó­sty Duń­czyk uczest­ni­czy w nabo­żeń­stwie wigilijnym.Nauczanie Kościo­ła ewan­ge­lic­ko-lute­rań­skie­go opie­ra się na Biblii i jej wykład­ni zawar­tej w eku­me­nicz­nych wyzna­niach wia­ry pierw­szych wie­ków, Kon­fe­sji Augs­bur­skiej i Małym Kate­chi­zmie ks. Mar­ci­na Lutra. Jed­nak nie­ofi­cjal­nie za “księ­gę sym­bo­licz­ną” uzna­je się tak­że… śpiew­nik. Zda­niem wie­lu, to wła­śnie ta publi­ka­cja w dużej czę­ści ufor­mo­wa­ła w świa­do­mo­ści Duń­czy­ków rozu­mie­nie chrze­ści­jań­stwa. Zale­d­wie kil­ka­dzie­siąt pie­śni w nim zawar­tych pocho­dzi z XX stu­le­cia. Więk­szość, to kom­po­zy­cję N. F. S. Grund­tvi­ga (1783–1872), Tho­ma­sa Kin­go (1634–1703) i Han­sa Adol­fa Bror­so­na (1694–1764). W tym roku, po wie­lu latach przy­go­to­wań, Fol­ke­kir­ke wpro­wa­dzi­ło do uży­cia nowy śpiew­nik — Den Dan­ske Sal­me Bog.

Urząd paster­ski

Teo­lo­gia to Danii naj­star­szy fakul­tet uni­wer­sy­tec­ki. Aby zostać duchow­nym Kościo­ła Ewan­ge­lic­ko-Lute­rań­skie­go w Danii trze­ba być oby­wa­te­lem Kró­le­stwa Danii, mieć ukoń­czo­ne 25 lat, nale­żeć do Kościo­ła i — kwe­stia naj­waż­niej­sza — posia­dać dyplom z teo­lo­gii wyda­ny przez duń­ską uczel­nię (stu­dia trwa­ją 5 lub 6 lat).Na nie­któ­rych, rol­ni­czych obsza­rach kró­le­stwa, dwie lub trzy para­fie są obsłu­gi­wa­ne przez jed­ne­go duchow­ne­go. Więk­sze para­fie zatrud­nia­ją nawet po 3 pasto­rów. W Fol­ke­kir­ke słu­ży ok. 2 tys. księ­ży.

Wybór pasto­ra leży w gestii rady para­fial­nej. Jed­nak po insta­la­cji rada może go odwo­łać jedy­nie w nad­zwy­czaj­nych przy­pad­kach. W Danii urząd nauczy­ciel­ski jest nie­za­leż­ny od rad para­fial­nych. Do obo­wiąz­ków pasto­ra nale­ży gło­sze­nie Ewan­ge­lii, zapew­nie­nie para­fia­nom dusz­pa­ster­skiej opie­ki oraz cele­bra­cja chrzcin, kon­fir­ma­cji, ślu­bów i pogrzebów.Niezależnie od księ­ży “para­fial­nych”, w Koście­le pra­cu­je 42 duchow­nych wyko­nu­ją­cych swą posłu­gę w szpi­ta­lach, wię­zie­niach, insty­tu­cjach edu­ka­cyj­nych czy wojskowych.W ostat­nich latach urząd pastor­ski w Fol­ke­kir­ke coraz czę­ściej zaj­mo­wa­ny jest przez kobie­ty. Pierw­sza ordy­na­cja kobie­ty na duchow­ne­go odby­ła się już w 1947 roku. Obec­nie aż jed­na trze­cia spo­śród duń­skich księ­ży lute­rań­skich to kobie­ty. W przy­szło­ści nastą­pi naj­praw­do­po­dob­niej dal­sza femi­ni­za­cja urzę­du. Ze sta­ty­styk wyni­ka, że sta­no­wią one obec­nie 58 proc. stu­den­tów pierw­sze­go roku teo­lo­gii. Wśród 12 duń­skich bisku­pów są 2 biskup­ki.

Orga­ni­za­cje wolon­ta­ryj­ne

Insty­tu­cje tego typu odgry­wa­ją w życiu Kościo­ła bar­dzo istot­ną rolę. Wie­le z nich dzia­ła w ści­słej koope­ra­cji z poszcze­gól­ny­mi para­fia­mi. Jed­nak nawet wte­dy pozo­sta­ją od nich nie­za­leż­ne, samo­dziel­nie podej­mu­jąc decy­zje doty­czą­ce wła­snej dzia­łal­no­ści. Pomoc finan­so­wą takim orga­ni­za­cjom zapew­nia­ją pry­wat­ni lub publicz­ni dona­to­rzy. Tak­że rząd prze­ka­zu­je pie­nią­dze na kon­kret­ne cele, naj­czę­ściej ze sfe­ry socjal­nej lub edukacyjnej.Wolontariusze pra­cu­ją naj­czę­ściej wśród dzie­ci oraz osób z tzw. mar­gi­ne­su spo­łecz­ne­go — nar­ko­ma­nów, alko­ho­li­ków i pro­sty­tu­tek.

Pod­czas pra­cy z dzieć­mi kła­dzie się nacisk na gło­sze­nie Dobrej Nowi­ny oraz aspek­ty edu­ka­cyj­ne i rekre­acyj­ne. Naj­młod­si spo­ty­ka­ją się w klu­bach i przy­ko­ściel­nych salach, a tak­że na obo­zach, gdzie pro­wa­dzo­ne są nabo­żeń­stwa pod otwar­tym niebem.Stowarzyszenia wolon­ta­ryj­ne orga­ni­zu­ją tak­że pra­ce misyj­ne. Fol­ke­kir­ke zaczął two­rzyć wła­sne misje na począt­ku XVIII wie­ku.

Kościół i pań­stwo

W Danii ist­nie­ją bar­dzo ści­słe powią­za­nia mię­dzy pań­stwem a Kościo­łem Ludo­wym. Para­graf 4 kon­sty­tu­cji mówi, że Fol­ke­kir­ke ma sta­tus Kościo­ła naro­do­we­go i jest wspie­ra­ny przez pań­stwo. Par­la­ment — Fol­ke­tin­get — jest dla nie­go naj­wyż­szą wła­dzą usta­wo­daw­czą, a mini­ster do spraw reli­gij­nych — admi­ni­stra­cyj­ną. Ten ostat­ni, w imie­niu rzą­du, skła­da pro­po­zy­cje roz­wią­zań legi­sla­cyj­nych, któ­re są następ­nie roz­pa­try­wa­ne i gło­so­wa­ne przez par­la­ment. Zgod­nie z tra­dy­cją, zanim jakiś akt praw­ny doty­czą­cy reli­gii zosta­nie zaak­cep­to­wa­ny, Fol­ke­tin­get powi­nien wypra­co­wać dla nie­go sze­ro­ką akcep­ta­cję. W ostat­nich latach usta­wo­daw­stwo kościel­ne znacz­nie umoc­ni­ło ten­den­cje demo­kra­tycz­ne w Koście­le i dało radom para­fial­nym znacz­ną nie­za­leż­ność finan­so­wą.

Utrzy­ma­nie Fol­ke­kir­ke kosz­tu­je ok. 4 mld duń­skich koron rocz­nie. 3 miliar­dy pocho­dzą z podat­ków pła­co­nych przez wier­nych. Ponad­to, pań­stwo prze­ka­zu­je Kościo­ło­wi każ­de­go roku jed­no­ra­zo­wą dota­cję (ok. 500 mln DKK) lub zwra­ca 12 proc. cał­ko­wi­tych wydat­ków. W zamian za wspar­cie finan­so­we Kościół prze­jął od pań­stwa wie­le funk­cji spo­łecz­nych — m.in. zarzą­dza cmen­ta­rza­mi, pro­wa­dzi reje­stry naro­dzin, zgo­nów i imion oraz spra­wu­je opie­kę nad zabyt­ko­wy­mi obiek­ta­mi sakral­ny­mi i całym mie­niem Kościo­ła. 500 mln koron w budże­cie pocho­dzi z przy­cho­dów wła­snych Fol­ke­kir­ke.

Dania jest podzie­lo­na na 12 die­ce­zji i 103 deka­na­ty. Na cze­le każ­dej die­ce­zji stoi biskup, peł­nią­cy naj­wyż­szą wła­dzę w spra­wach ducho­wych. Wszy­scy bisku­pi są wobec sie­bie rów­ni. Jed­nak biskup Kopen­ha­gi peł­ni kil­ka spe­cjal­nych funk­cji. Kon­se­kru­je m.in. nowych bisku­pów i peł­ni rolę repre­zen­ta­cyj­ną. W odróż­nie­niu od innych Kościo­łów lute­rań­skich, Fol­ke­kir­ke nie posia­da syno­du ani kon­sy­sto­rza, któ­ry mógł­by wypo­wia­dać się w imie­niu wspól­no­ty. Zgod­nie z pra­wem monar­cha musi nale­żeć do Kościo­ła Ludo­we­go.

Wyspy Owcze i Gren­lan­dia

Wyspy Owcze i Gren­lan­dia to tery­to­ria auto­no­micz­ne Kró­le­stwa Danii, któ­re two­rzą dwie z dwu­na­stu die­ce­zji Kościo­ła. Na leżą­cych na Atlan­ty­ku 17 wyspach miesz­ka 45 tys. ludzi. 85 proc. popu­la­cji nale­ży do Fol­ke­kir­ke. Die­ce­zja ta odzna­cza się wyso­kim odset­kiem wier­nych regu­lar­nie bio­rą­cych udział w nabo­żeń­stwach. Rolę kościo­ła kate­dral­ne­go peł­ni świą­ty­nia Havnar w Torshavn.Na Gren­lan­dii 56 tys. ludzi zamiesz­ku­je obszar 50 razy więk­szy od obsza­ru Danii wła­ści­wej. Nabo­żeń­stwa odpra­wia­ne są w kościo­łach i szkol­nych kapli­cach na całym tery­to­rium wyspy. Zale­d­wie kil­ku księ­ży jest tam wspo­ma­ga­nych przez ok. 100 kate­che­tów. Kate­drą jest Kościół Nasze­go Zba­wi­cie­la w Nuuk.

Ruchy wewnątrz­ko­ściel­ne

W wie­lu duń­skich para­fiach moż­na odna­leźć nie­du­że budyn­ki o bar­dzo pro­stej kon­struk­cji. To pozo­sta­ło­ści, a jed­no­cze­śnie sym­bo­le dwóch ruchów wewnętrz­nych w Fol­ke­kir­ke — Home Mis­sion i grundtvigianów.Pierwszy repre­zen­tu­je nurt prze­bu­dze­nio­wy, nawo­łu­ją­cy chrze­ści­jan do świa­do­mej kon­wer­sji i zwią­za­nia swo­je­go życia z Jezu­sem. Home Mis­sion repre­zen­tu­je kon­ser­wa­tyw­ne podej­ście do Biblii (sprze­ci­wia się m.in. ordy­na­cji kobiet i bło­go­sła­wie­niu związ­ków homo­sek­su­al­nych) i bar­dzo czę­sto repre­zen­tu­je kry­tycz­ne wobec Kościo­ła sta­no­wi­sko.

Grund­tvi­gia­nism, ruch nazwa­ny tak na cześć N. F. S. Grund­tvi­ga, duchow­ne­go i zna­ne­go auto­ra pie­śni, miał w prze­szło­ści bar­dzo duży wpływ na roz­wój kościel­nej legi­sla­cji i edu­ka­cji. N. F. S. Grund­tvig uwa­żał, że w cen­trum chrze­ści­jań­skie­go życia nie znaj­du­je się “wła­ści­wa wia­ra” lub kon­kret­ne reli­gij­ne prze­ży­cie, a fakt, iż przez chrzest ludzie sta­ją się dzieć­mi Boga.Wśród kan­dy­da­tów do rad para­fial­nych nadal moż­na odna­leźć przed­sta­wi­cie­li oby­dwu opi­sa­nych ruchów.

Misja poza gra­ni­ca­mi

Dzia­łal­ność misyj­ną Fol­ke­kir­ke pro­wa­dzi od bli­sko 300 lat. W 1705 r. ówcze­sny monar­cha wysłał dwóch nie­miec­kich księ­ży misjo­na­rzy do duń­skiej kolo­nii — Tran­ke­bar w Indiach. Kil­ka lat póź­niej, duń­ski pastor Hans Ege­de wyru­szył na Gren­lan­dię, aby sze­rzyć chrze­ści­jań­stwo wśród Eskimosów.Obecnie w Kró­le­stwie Danii dzia­ła 35 sto­wa­rzy­szeń misyj­nych, w któ­rych pra­cu­je ponad 500 misjo­na­rzy. Misją obję­te są kra­je afry­kań­skie, azja­tyc­kie, połu­dnio­wo afry­kań­skie, euro­pej­skie oraz Indie. Zda­rza się, że sto­wa­rzy­sze­nia otrzy­mu­ją od pań­stwa pomoc finan­so­wą, gene­ral­nie jed­nak utrzy­mu­ją swo­ją dzia­łal­ność z dobro­wol­nych dat­ków.

Kościół Ludo­wy sta­ra się utrzy­mać kon­takt tak­że z wier­ny­mi prze­by­wa­ją­cy­mi poza kra­jem. W wie­lu por­tach świa­ta znaj­du­ją się para­fie dla duń­skich żegla­rzy i ryba­ków. Ponad­to, duń­skie kon­gre­ga­cje dzia­ła­ją w wie­lu euro­pej­skich kra­jach, a tak­że w Kana­dzie, Argen­ty­nie, Austra­lii i Izra­elu. Słu­żą w nich księ­ża zatrud­nie­ni przez Duń­ski Kościół za Gra­ni­cą. Wśród duń­skiej mniej­szo­ści zamiesz­ku­ją­cej połu­dnio­wy Schle­zwig dzia­ła 41 para­fii liczą­cych ok. 7 tys. wier­nych, któ­rym słu­ży 24 duchow­nych.

Fol­ke­kir­ke a inne wspól­no­ty

Wol­ność reli­gij­ną wpro­wa­dzo­no w Danii w 1849 r. Od tego cza­su wszyst­kie wspól­no­ty chrze­ści­jań­skie mają pra­wo pro­wa­dze­nia dzia­łal­no­ści na tere­nie kra­ju. Obec­nie w kró­le­stwie funk­cjo­nu­je 15 Kościo­łów. Wie­le z nich z roku na rok zysku­je nowych wier­nych, głów­nie dzię­ki napły­wo­wi emi­gran­tów. Fol­ke­kir­ke utrzy­mu­je z nimi kon­tak­ty w ramach Rady Duń­skich Kościo­łów.

Kościół Ludo­wy jest czyn­nym uczest­ni­kiem świa­to­we­go życia eku­me­nicz­ne­go, współ­za­ło­ży­cie­lem i człon­kiem Świa­to­wej Fede­ra­cji Lute­rań­skiej, Świa­to­wej Rady Kościo­łów, Kon­fe­ren­cji Kościo­łów Euro­pej­skich oraz Nor­dyc­kiej Rady Eku­me­nicz­nej.

Autor niniej­sze­go tek­stu pra­gnie zło­żyć ser­decz­ne podzię­ko­wa­nia Radzie ds. Kon­tak­tów Mię­dzy­na­ro­do­wych Kościo­ła Ludo­we­go za udo­stęp­nie­nie mate­ria­łów infor­ma­cyj­nych.

Author of this artic­le would like to thank the Coun­cil on Inter­na­tio­nal Rala­tions of the Evan­ge­li­cal Luthe­ran Church in Den­mark for all the infor­ma­tions abo­ut danish church.