Noc Kryształowa w Świdwinie

Kil­ka­dzie­siąt osób zebra­ło się dzi­siaj na cmen­ta­rzu żydow­skim w Świ­dwi­nie w 70. rocz­ni­cę Nocy Krysz­ta­ło­wej. 70 lat temu w Świ­dwi­nie wysa­dzo­no w powie­trze syna­go­gę żydow­ską. Zde­mo­lo­wa­no skle­py i domy nale­żą­ce do Żydów, zbez­czesz­czo­no cmen­tarz żydow­ski, a kil­ka­dzie­siąt osób wywie­zio­no do obo­zów kon­cen­tra­cyj­nych. W nocy z 9 na 10 listo­pa­da 1938 r. doszło w całych Niem­czech do pogro­mów lud­no­ści żydow­skiej nazwa­nych Nocą Krysz­ta­ło­wą.

W rocz­ni­ce tych wyda­rzeń na cmen­ta­rzu żydow­skim w Świ­dwi­nie o godz. 15.00 miej­sco­wy zbór Kościo­ła Zie­lo­no­świąt­ko­we­go, któ­ry opie­ku­je się kir­ku­tem żydow­skim, zor­ga­ni­zo­wał uro­czy­stość upa­mięt­nia­ją­cą tam­te wyda­rze­nia.

Pastor Adam Ciuć­ka powi­tał zgro­ma­dzo­nych i prze­ka­zał pozdro­wie­nia od ks. dzie­ka­na Roma­na Tar­nio­we­go (deka­na­tu kato­lic­kie­go), któ­ry nie­ste­ty nie mógł przy­być na uro­czy­stość. Pastor przy­bli­żył zebra­nym wyda­rze­nia Nocy Krysz­ta­ło­wej. Następ­nie pan Zbi­gniew Czaj­kow­ski, badacz dzie­jów Świdwina,opowiadał zebra­nym o prze­bie­gu Nocy Krysz­ta­ło­wej w tym mie­ście.Już na począt­ku 1938 r, na wszyst­kich skle­pach zosta­ły wywie­szo­ne szyl­dy „Żydów nie obsłu­gu­je­my”. Mimo tego, pod osło­ną nocy, nie­któ­rzy nie­miec­cy miesz­kań­cy Świ­dwi­na zaopa­try­wa­li rodzi­ny żydow­skiew arty­ku­ły żyw­no­ścio­we. W nocy z 9 na 10 listo­pa­da SA i człon­ko­wie NSDAP spa­li­li w Świ­dwi­nie syna­go­gę w sty­lu neo­ro­mań­skim z 1880 r. Syna­go­gę pod­pa­lo­no a następ­nie pozo­sta­łe mury wysa­dzo­no. Kamie­nie z syna­go­gi zosta­ły uży­te do polep­sze­nia sta­nu sąsia­du­ją­cych dróg. Zbez­czesz­czo­no rów­nież cmen­tarz żydow­ski. Straż pożar­na ochra­nia­ła tyl­ko sąsia­du­ją­ce domy. — rela­cjo­no­wał pan Czaj­kow­ski.

Zbi­gniew Czaj­kow­ski cyto­wał wspo­mnie­nia pani Gize­li Meis­sner, przed­wo­jen­nej świ­dwi­nian­ki, któ­ra po latach przy­je­cha­ła do Świ­dwi­na w 2001 r. w związ­ku z odno­wie­niem cmen­ta­rza żydow­skie­go. „Przy wej­ściu do cmen­ta­rza, gdzie daw­niej stał budy­nek cmen­tar­ny i pom­pa, stoi teraz ogro­dze­nie i kamień z pamiąt­ko­wą tabli­cą. Moje myśli wró­ci­ły na powrót do listo­pa­da 1938 roku, kie­dy wró­ci­łam zupeł­nie wykoń­czo­na ze szko­ły – wspo­mi­na pani Meis­sner. Przed domem na uli­cy Dwor­co­wej 29 stal rząd żydow­skich męż­czyzn. Min. dok­tor Meyr­son, mój wujek Moses, Artur Lewin oraz mój ojciec, a na wóz­ku inwa­lidz­kim sie­dział cięż­ko cho­ry Lewin­soh. Wszy­scy rów­nym kro­kiem ruszy­li pod eskor­ta poli­cji na dwo­rzec skąd zosta­li wysła­ni trans­por­tem do obo­zu kon­cen­tra­cyj­ne­go w Sach­sen­hau­sen. Ze środ­ko­we­go okna nasze­go miesz­ka­nia dobie­gał głos poli­cjan­ta ze Świ­dwi­na, któ­ry mówił – spo­koj­nie kole­dzy, przy­pil­nu­je ze zro­bi­my tu porzą­dek ze wszyst­ki­mi Żyda­mi. Po tych sło­wach przez okno wyle­cia­ła meno­ra. Świecz­nik upadł na bruk i roz­bi­ła się na wie­le czę­ści. Następ­ne­go dnia wraz z mat­ka poje­cha­ły­śmy na rowe­rach na cmen­tarz, na grób moich dziad­ków, gdzie dłu­go pła­ka­ły­śmy”.

Na świ­dwiń­skim cmen­ta­rzu zacho­wa­ła się pły­ta nagrob­na dziad­ków pani Gize­li. Przed­wo­jen­na świ­dwi­nian­ka nie kry­ła wzru­sze­nia, kie­dy ją zoba­czy­ła. Nie­ste­ty, dwa lata póź­niej, w 2003 r.zosta­ła­dosz­częt­nie znisz­czo­na­przez nie­zna­nych spraw­ców.

Zastęp­ca Bur­mi­strza Świ­dwi­na, pan Krzysz­to­fWa­si­cio­nek w swo­im wystą­pie­niu mówił, że dzi­siej­sza uro­czy­stość to mani­fe­sta­cja tole­ran­cji. „Powin­ni­śmy wziąć lek­cje z histo­rii i nigdy już nie dopu­ścić do przy­zwo­le­nia na rasizm czy dys­kry­mi­na­cje” — mówił bur­mistrz.

Zebra­ni uczci­li minu­tą ciszy pamięć ofiar Nocy Krysz­ta­ło­wej, któ­ra zakoń­czy­ła się czy­ta­niem Psal­mu, oraz modli­twą pasto­ra Ada­ma Ciuć­ki, któ­ry dzię­ko­wał „Bogu Abra­ha­ma, Iza­aka, Jaku­ba, Bogu Jezu­sa Chry­stu­sa, za żydow­skich miesz­kań­ców tej zie­mi, któ­rzy żyli tu przed nami.” Pastor modlił się, aby „nigdy już nie zawieść, tak jak zawiódł Kościół sie­dem­dzie­siąt lat temu. Chce­my zawsze sta­wać w obro­nie sła­bych i prze­śla­do­wa­nych. Panie, zmaż prze­kleń­stwo prze­la­nej krwi Two­je­go umi­ło­wa­ne­go naro­du na tej zie­mi.” — zakoń­czył pastor.

Po uro­czy­sto­ści na cmen­ta­rzu w zbo­rze zie­lo­no­świąt­ko­wym odby­ła się pro­jek­cja fil­mu doku­men­tal­ne­go o Holo­kau­ście. Po fil­mie, zebra­ni miesz­kań­cy Świ­dwi­na mogli poroz­ma­wiać przy kawie i her­ba­cie.