Rymanów: Synagoga podnosi się z ruin

Wio­sną 2005 roku roz­po­czął się remont XVII-wiecz­nej syna­go­gi w Ryma­no­wie k. Kro­sna na Pod­kar­pa­ciu. Do koń­ca maja ma zakoń­czyć się pierw­szy etap odbu­do­wy. Od kil­ku tygo­dni świą­ty­nia ople­cio­na jest rusz­to­wa­nia­mi, uzu­peł­nia­ne są ubyt­ki w murach, z fila­rów daw­niej wspie­ra­ją­cych skle­pie­nie znik­nę­ły drze­wa, któ­re wyro­sły na szczu­cie murów.

Pierw­szy etap prac ma zakoń­czyć się 28 maja, w rocz­ni­cę śmier­ci Mena­che­ma Men­dla z Ryma­no­wa, zali­cza­ne­go do gro­na naj­bar­dziej zna­nych cady­ków zachod­nio­ga­li­cyj­skich.. Na prze­ło­mie XVIII i XIX w. w Ryma­no­wie ist­niał waż­ny ośro­dek cha­sydz­ki, sku­pio­ny wokół cady­ków Mena­che­ma Men­dla (zmarł w 1815 r., był uczniem słyn­ne­go cady­ka Eli­me­le­cha z Leżaj­ska) oraz Cwi Hir­sza Kohe­na (zmarł w 1846 r., był uczniem M. Men­dla i jego następ­cą).

Na grób cady­ka Medla, znaj­du­ją­cy się na ryma­now­skim kir­ku­cie, przy­jeż­dża­ją Żydzi z róż­nych kra­jów świa­ta, aby pomo­dlić się i przy ohe­lu (gro­bow­cu) zło­żyć kwi­tlech (kart­ki modlitewne).Cadycy byli nauczy­cie­la­mi wia­ry i ducho­wy­mi przy­wód­ca­mi, sły­nę­li z emo­cjo­nal­nych spo­so­bów modli­twy, któ­ra czę­sto wyra­ża­ła się poprzez żywio­ło­wy śpiew i taniec.

Syna­go­gę w Ryma­no­wie wybu­do­wa­no w pierw­szej poł. XVII w. W cza­sie II woj­ny świa­to­wej znisz­czy­li ją Niem­cy. Roz­biór­ka dachu, pożar i kra­dzie­że w latach powo­jen­nych obró­ci­ły świą­ty­nię w ruinę. Wewnątrz syna­go­gi zacho­wa­ły jedy­nie poli­chro­mie z inskryp­cja­mi hebraj­ski­mi oraz czte­ry fila­ry wspie­ra­ją­ce bimę, czy­li miej­sce gdzie czy­ta­no Torę.

Tę jed­ną z naj­star­szych syna­gog na tere­nie Pol­ski finan­su­je nowo­jor­ska dia­spo­ra Żydów z Ryma­no­wa oraz Fun­da­cja Mie­nia Żydow­skie­go. Urząd Ochro­ny Zabyt­ków zaak­cep­to­wał pro­jekt odbu­do­wy świą­ty­ni.

Witold Pobie­dziń­ski OFM­Conv

Na zdję­ciach 1) porów­na­nie sta­nu syna­go­gi: paź­dzier­nik 2004 r.; 2) 29 kwiet­nia 2005 r. syna­go­ga w remon­cie, 29 kwiet­nia 2005 r. /fot. Witold Pobie­dziń­ski