Kim był Judasz Is(z)kariota — Ewangelia Judasza

Histo­ria męki i śmier­ci Pań­skiej zawie­ra w sobie wie­le wąt­ków, z któ­rych jeden sta­no­wi postać “czar­nej owcy” wśród apo­sto­łów, Juda­sza Is(z)karioty. Kim był, dla­cze­go zdra­dził ijak zgi­nął? Na ten temat napi­sa­no już wie­le ksią­żek i wypo­wie­dzia­no już wie­le sprzecz­nych tez.

Judasz poja­wia się we wszyst­kich Ewan­ge­liach (Mk 3,19; Mt 10,4; Łk 6,16; J 13,2) i w Dzie­jach Apo­stol­skich (Dz. Ap 1,18), ale jest szcze­gól­nie nie­lu­bia­ny przez czwar­te­go ewan­ge­li­stę. W Ewan­ge­lii św. Jana prze­sta­wia­ny jest jako dia­beł wśród apo­sto­łów, nato­miast u ewan­ge­li­sty Mate­usza jest on uoso­bie­niem chci­wo­ści i rzą­dzy bogac­twa. Z Nowe­go Testa­men­tu dowia­du­je­my się, że Judasz Iska­riot popeł­nił samobójstwo.Jednakże dokład­na lek­tu­ra tek­stu biblij­ne­go oraz bada­nia egze­ge­tycz­ne dowio­dły, że obraz Juda­sza nie jest tak jed­no­znacz­ny, jak­by to się na pierw­szy rzut oka wyda­wa­ło.

Czło­wiek z Kario­thu?

Imię Juda­sza, dosyć powszech­ne w ówcze­snej Pale­sty­nie, wystę­pu­je w tra­dy­cji chrze­ści­jań­skiej zazwy­czaj z przy­dom­kiem “Iska­rio­ta”, ewen­tu­al­nie “Isz­ka­rio­ta”. Na temat ety­mo­lo­gii tego sło­wa ist­nie­je kil­ka teo­rii. Jed­na z nich mówi, że Iska­riot zna­czy tyle co „Isz-Karioth“, a więc Judasz z Kario­thu, mia­sta poło­żo­ne­go na połu­dniu Pale­sty­ny. Jeśli teza ta jest praw­dzi­wa, to ozna­cza­ło­by to, że Judasz był jedy­nym apo­sto­łem wśród dwu­na­stu, któ­ry nie pocho­dził z Gali­lei. Od same­go począt­ku był­by on zatem „out­si­de­rem“, kimś, któ­re­mu musie­li­by­śmy przy­pi­sać ogrom­ną deter­mi­na­cję, czy wręcz ide­alizm, bowiem nie każ­dy (dziś oraz w ówcze­snej Pale­sty­nie) porzu­cał swo­je rodzin­ne stro­ny, by w odda­lo­nej o wie­le kilo­me­trów oko­li­cy podą­żać za kazno­dzie­ją o imie­niu Jezus. Według bada­czy biblij­nych wędrow­nych pro­ro­ków było wów­czas wie­lu.

Jeśli więc Judasz opu­ścił swo­je rodzin­ne stro­ny, to co nim kie­ro­wa­ło? Reli­gij­na fascy­na­cja, chęć doświad­cze­nia nie­zwy­kłej przy­go­dy? Nie­któ­rzy bada­cze­są zda­nia, że Judasz kie­ro­wał się poli­tycz­ny­mi prze­słan­ka­mi. Judasz mógł widzieć w Jezu­sie poli­tycz­ne­go przy­wód­cę, któ­ry uwol­nił­by Izra­el z nie­wo­li Impe­rium Rzym­skie­go. Zało­że­nie to potwier­dza­ło­by inne, ety­mo­lo­gicz­ne wyja­śnie­nie jego „nazwi­ska“: Judasz mógł być człon­kiem żydow­skiej sek­ty sik­ka­rian o sil­nych ambi­cjach poli­tycz­nych. Zdra­da Juda­sza mogła więc być moty­wo­wa­na poli­tycz­nie: roz­cza­ro­wa­ny „nie­me­sjań­skim“ prze­sła­niem Jezu­sa Judasz wyda­je Naza­reń­czy­ka Naj­wyż­szej Radzie Kapła­nów.

Legen­da o naro­dzi­nach i życiu Juda­sza

Zna­na jest legen­da o naro­dzi­nach Juda­sza. Według sta­ro­żyt­nych podań Juda­szo­wi jesz­cze przed naro­dzi­na­mi pro­ro­ko­wa­no uczest­nic­two w hanieb­nym czy­nie. Jego mat­ka, Cybo­rea mia­ła wizje, w któ­rej zosta­ło jej obja­wio­ne, że jej syn sta­nie się nie­szczę­ściem dla całe­go naro­du izra­el­skie­go. Histo­rię opo­wie­dzia­ła­mę­żo­wi, Szy­mo­no­wi Ruben­so­wi. Rodzi­ce posta­no­wi­li, że pozbę­dą się dziec­ka. Wło­ży­li je do kosza i wrzu­ci­ły do morza. Kosz dopły­nął do wybrze­ży wyspy Ska­rioth i został wycho­wa­ny przez bez­dziet­ną kró­lo­wą, któ­ra niko­mu nie ujaw­ni­ła, że Judasz­nie był jej praw­dzi­wym dzieckiem.Po pew­nym cza­sie kró­lo­wa zaszła w cią­że. Uro­dzi­ła dziec­ko, któ­re wycho­wy­wa­ło się z Juda­szem. Jed­nak­że mat­ka spo­strze­gła, że jej przy­rod­nie dziec­ko okrut­nie znę­ca się nad pier­wo­rod­ny­mi w zło­ści posta­no­wi­ła ujaw­nić tajem­ni­cę. Judasz zabił przy­rod­nie­go bra­ta i udał się do Jero­zo­li­my, gdzie pod­jął służ­bę u… Pon­cju­sza Piła­ta. Legen­da twier­dzi, że Piłat był zado­wo­lo­ny z Juda­sza. Pew­ne­go dnia Piła­to­wi zachcia­ło się zjeść jabł­ko z drze­wa z obce­go ogro­du. Judasz gor­li­wie wypeł­nił zachcian­kę swo­je­go pana i zerwał jabł­ko. Natknął się na wła­ści­cie­la, któ­re­go po krót­kiej kłót­ni zabił. Jak się oka­za­ło tym ogrod­ni­kiem był ojciec Juda­sza. Cybo­rea odkry­ła kim jest słu­ga Piła­ta, wyja­wi­ła swo­je­mu syno­wi kim jest i kogo zabił. Skru­szo­ne­go Juda­sza mat­ka wysła­ła do pro­ro­ka, któ­ry gło­sił upa­mię­ta­nie i Kró­le­stwo Boże. Wtych dniach ów pro­rok, Jezus z Naza­re­tu, prze­by­wał wła­śnie w oko­li­cy Jero­zo­li­my. Zli­to­wał się nad Juda­szem i przy­jął do gro­na swo­ich uczniów…

Inne teo­rie

Ist­nie­ją rów­nież bar­dziej rady­kal­ne teo­rie, doty­czą­ce Juda­sza. Zna­na i kon­tro­wer­syj­na nie­miec­ka teo­loż­ka Uta Ran­ke-Heine­mann jest prze­ko­na­na, że Judasz tak napraw­dę w ogó­le nie ist­niał, a poja­wia się w Nowym Testa­men­cie jako anty­ju­da­istycz­na per­so­ni­fi­ka­cja Żydów, któ­rzy odrzu­ci­li Jezu­sa jako Mesja­sza. W sta­ro­ko­ściel­nej tra­dy­cji oraz naj­now­szej histo­rii postać Juda­sza była instru­men­tem wal­ki z wyznaw­ca­mi juda­izmu. Na kan­wie histo­rii o Juda­szu św. Jan Zło­to­usty opra­co­wał zasa­dy postę­po­wa­nia z Żyda­mi. Dla wiel­ku Ojców Kościo­ła Judasz był iko­ną tej czę­ści Izra­ela, któ­ra nie pozna­ła w Jezu­sie Chry­stu­sa, a więc Mesja­sza. Pogań­ska pro­pa­gan­da III Rze­szy widzia­ła w Juda­szu arche­typ złe­go Żyda, któ­ry krad­nie, oszu­ku­je i zdradza.W latach 30-tych minio­ne­go stu­le­cia Anton Franz Diet­zen­sch­midt, nie­miec­ki pisarz, pisze tra­ge­dię w czte­rech aktach “Zdraj­ca Boga”, w któ­rej przed­sta­wia Juda­sza jako jedy­ne­goz uczniów Chry­stu­sa, któ­ry rozu­mie Boży plan zba­wie­nia. Diet­zen­sch­midt uwa­ża, że dopie­ro czyn Juda­sza umoż­li­wia roz­po­czę­cie wła­ści­we­go dzie­ła odku­pie­nia, otwar­ta zosta­je dro­ga zba­wie­nia dla wszyst­kich poprze­zmę­częń­stwo i śmierć Jezu­sa Naza­reń­skie­go.

Samo­bój­stwo?

Tra­dy­cyj­nie uwa­ża się, że Judasz czu­jąc ogrom­ne wyrzu­ty sumie­nia sam ode­brał sobie życie przez powie­sze­nie. W spo­sób wymow­ny przed­sta­wia tę sce­nę Pasja Mela Gib­so­na. O samo­bój­stwie Juda­sza mówi tyl­ko Ewan­ge­lia Mate­usza oraz Dzie­je Apo­stol­skie i to z kil­ko­ma sprzecz­no­ścia­mi. Bibli­ści nie wyklu­cza­ją, że po ukrzy­żo­wa­niu Judasz mógł powró­cić do Kario­thu i znik­nąć z pola widze­nia rodzą­ce­go się Kościo­ła w Jero­zo­li­mie.

:: Ekumenizm.pl: Judasz — umi­ło­wa­ny uczeń Pana

:: Ekumenizm.pl: Reha­bi­li­ta­cja Juda­sza

:: Ekumenizm.pl: Obro­na Juda­sza

:: Ekumenizm.pl: O Ewan­ge­lii Juda­sza — apo­kryf

:: Ekumenizm.pl: Juda­szo­ma­nii ciąg dal­szy