Polak religijny

GUS zba­dał rów­nież czę­sto­tli­wość prak­tyk reli­gij­nych, któ­ra – jak na warun­ki euro­pej­skie – wciąż jest wyso­ka, jed­nak poka­zu­je zna­ny na Zacho­dzie feno­men odcho­dze­nia od wia­ry mło­de­go poko­le­nia. Nie­speł­na 34% Pola­ków w wie­ku 25–34 lat dekla­ru­je regu­lar­ne, coty­go­dnio­we uczest­nic­two w conie­dziel­nych nabo­żeń­stwach. Nie­co lepiej jest w niż­szej gru­pie wie­ko­wej (38,4%). Im star­szy prze­dział wie­ko­wy, tym częst­sze prak­ty­ki reli­gij­ne, któ­re w gru­pie 65–74 osią­gnę­ły naj­wyż­szy poziom 56,7%.

Komen­tarz

Reli­gij­ność w prze­ci­wień­stwie do wia­ry jest feno­me­nem mie­rzal­nym. Moż­na w mia­rę dokład­nie okre­ślić, czy dane spo­łe­czeń­stwo jest (jesz­cze) reli­gij­ne i jakie ten­den­cje moż­na zauwa­żyć. Licz­ba osób uczęsz­cza­ją­cych na nie­dziel­ne msze/nabożeństwa, korzy­sta­ją­cych z sakra­men­tów lub ofert dusz­pa­ster­skich Kościo­łów (np. pogrze­by) – to wszyst­ko jest w mniej­szym lub więk­szym stop­niu mie­rzal­ne i sta­no­wić może wyj­ścio­wy mate­riał dla socjo­lo­gów reli­gii i dusz­pa­ste­rzy, szcze­gól­nie tych pono­szą­cych eks­po­no­wa­ną odpo­wie­dzial­ność (bisku­pi). Pol­skie wskaź­ni­ki są w kon­tek­ście euro­pej­skim wciąż dobre, ale czy opty­mi­stycz­ne?

Seku­la­ry­za­cja nie świę­ci trium­fów, choć takie moż­na też uznać za zbyt opty­mi­stycz­ne o krót­ko­wzrocz­ne, ponie­waż pro­ces zeświec­cze­nia nie musi odby­wać się jed­na­ko­wo we wszyst­kich kra­jach. Nie zawsze stop­nio­we odcho­dze­nie spo­łe­czeństw od reli­gii zin­sty­tu­cjo­na­li­zo­wa­nej musi przy­bie­rać dra­ma­tycz­ną postać zna­ną z fata­li­stycz­nych rela­cji z Zacho­du. Nie zawsze muszą być to zamy­ka­ne kościo­ły prze­ra­bia­ne na gale­rie han­dlo­we czy dys­ko­te­ki. Logi­ka seku­la­ry­za­cji może być na tyle płyn­na i wewnętrz­nie sprzecz­na, że ducho­we­mu dystan­so­wa­niu się od Kościoła/Kościołów nie musi towa­rzy­szyć dystan­so­wa­nie się od form reli­gij­no­ści.

W Pol­sce reli­gij­ność jest wciąż moc­no zry­tu­ali­zo­wa­na i jesz­cze bar­dziej zin­sty­tu­cjo­na­li­zo­wa­na. Tra­dy­cja jest tym ele­men­tem, któ­ry utrud­nia jasne oddzie­le­nie rytu­ału, insty­tu­cji i wia­ry, ale być może nie sta­no­wi to pro­blem rze­czy­wi­sty, a jedy­nie aka­de­mic­ki – być może w ogó­le nie jest to pro­blem, a po pro­stu cał­kiem nor­mal­ny kom­po­nent pol­skiej reli­gij­no­ści raz tar­ga­nej emo­cja­mi (m.in. poli­tycz­ny­mi i pokrew­ny­mi anta­go­ni­zma­mi) raz rażą­co znu­dzo­nej prze­wi­dy­wal­no­ścią poten­cjal­nych kon­flik­tów.

W 2016 roku Pol­skę cze­ka­ją dwa waż­ne wyda­rze­nia reli­gij­ne – obcho­dy 1050. Chrztu Pol­ski i Świa­to­we Dni Mło­dzie­ży. Poten­cjał ewan­ge­li­za­cyj­ny oby­dwu wyda­rzeń jest trud­ny do prze­ce­nie­nia, jed­nak sta­wia­nie zbyt wyso­kich ocze­ki­wań może oka­zać się kon­tra­pro­duk­tyw­ne. Jak­kol­wiek przed­sta­wiać się będą wyni­ki kolej­nych badań reli­gij­no­ści Pola­ków po tych wiel­kich impre­zach, nie zmie­ni to jed­nak nie­co smut­nej rze­czy­wi­sto­ści, że dys­ku­sje o reli­gii i wie­rze w zasa­dzie nie opusz­cza­ją kościel­nych murów. Sta­ją się one coraz bar­dziej deba­tą eks­perc­ką, roz­mo­wą wta­jem­ni­czo­nych, któ­rych język coraz czę­ściej wyma­ga kodu dostę­pu dla tych, któ­rzy sto­ją zewnątrz, mimo że tak sto­sun­ko­wo czę­sto sto­ją wewnątrz swo­ich kościo­łów.

Przy­znam, że impre­zy maso­we, w tym i wyso­ka fre­kwen­cja nabo­żeństw świą­tecz­nych nie robią na mnie wra­że­nia. Licz­by nie są inte­re­su­ją­ce. Zde­cy­do­wa­nie bar­dziej inte­re­su­ją­ce są histo­rie tych, któ­rzy opo­wia­da­ją dla­cze­go zde­cy­do­wa­li się jed­nak pozo­stać w swo­ich Kościo­łach lub od nich odejść, co ich wku­rza lub cze­go ocze­ku­ją. Takich histo­rii sły­sza­łem w minio­nym roku dość spo­ro. Chciał­bym, aby było ich wię­cej.

Ekumenizm.pl: Polak kato­lik lokal­ny

TVP.INFO: Wię­cej o reli­gij­no­ści Pola­ków

Ekumenizm.pl: Uczcić Jezu­sa przez udział w nabo­żeń­stwie