Święty Apostoł Paweł epileptyk

Nawró­ce­nie św. Paw­ła na dro­dze do Damasz­ku było efek­tem jego epi­lep­si. Film przed­sta­wia­ją­cy taką tezę przed­sta­wi w przy­szłym mie­sią­cu w fil­mie doku­men­tal­nym BBC. Ta kon­tro­wer­syj­na teo­ria dopro­wa­dza wie­lu chrze­ści­jan do wście­kło­ści, a nie­któ­rzy jak kolej­ny biskup Dur­ham ks. Canon Tom Wricht wręcz ją potę­pia­ją.

Film przed­sta­wia dra­ma­tycz­ne sce­ny przed­sta­wia­ją­ce nawró­ce­nie św. Paw­ła — opi­su­je dzien­ni­karz “The Church of England New­spa­per”. A potem pró­bu­je je wyja­śnić nauko­wo.

Co wyda­rzy­ło się w dro­dze do Damasz­ku?

“Sza­weł cią­gle jesz­cze pałał nie­na­wi­ścią i chę­cią zabi­ja­nia uczniów Pana. (…) Gdy się już zbli­żał w swo­jej podró­ży do Damasz­ku, nagle oto­czy­ła go świa­tłość z nie­ba. A kie­dy upadł na zie­mię, usły­szał głos, któ­ry mówił: Szaw­le, Szaw­le, dla­cze­go mnie prze­śla­du­jesz? Zapy­tał więc: Kto Ty jesteś, Panie? On odpo­wie­dział: Ja jestem Jezus, któ­re­go ty prze­śla­du­jesz. Wstań jed­nak i wejdź do mia­sta, tam ci powie­dzą, co masz czy­nić. Ludzie, któ­rzy razem z nim byli w dro­dze, sta­nę­li onie­ma­li. Sły­sze­li bowiem głos, ale niko­go nie widzie­li. Sza­weł nato­miast pod­niósł się z zie­mi, a kie­dy otwo­rzył oczy, nic nie widział” (Dz. 9, 1, 3–8).

Tak te wyda­rze­nia opi­su­ją Dzie­je Apo­stol­skie. Tak przed­sta­wia je rów­nież film.

Ale na tym nie koń­czy. Gdy już poka­za­ne zosta­ły dra­ma­tycz­ne oko­licz­no­ści nawró­ce­nia, do dzia­ła przy­stę­pu­ją neu­ro­lo­dzy. Prof. Vilay­anur Rama­chan­dran wyja­śnia na przy­kład, że podob­ne prze­ży­cia, jak św. Paweł ma bar­dzo wie­lu epi­lep­ty­ków, któ­rzy uwa­ża­ją, że prze­mó­wił do nich Bóg. Wie­lu z nich na moment przed ata­kiem doświad­cza bar­dzo głę­bo­kich, choć uwa­run­ko­wa­nych czy­sto natu­ral­nie prze­żyć mistycz­nych. — Oni wręcz mówią, że Bóg prze­mó­wił do nich, albo że nagle zro­zu­mie­li sens życia — mówi uczo­ny.

Stwier­dze­nia takie nie są niczym odkryw­czym. Już Fio­dor Dosto­jew­ski, sam zresz­tą cho­ry na epi­lep­sje — zaświad­czał o tym, że w momen­cie ata­ku doświad­czał nad­zwy­czaj­ne­go uczu­cia zjed­no­cze­nia się z całym wszech­świa­tem, zjed­no­cze­nia wręcz mistycz­ne­go. Potwier­dza­li to licz­ni inni cho­rzy i ucze­ni. W XIX wie­ku roz­po­wszech­nio­na była nawet opi­nia o tym, że cho­ry na epi­lep­sję był Maho­met, i że więk­sza część jego obja­wień to wła­śnie efekt tej cho­ro­by.

Nie­twier­dzo­no jed­nak raczej, że cho­ry na epi­lep­sję miał być dyna­micz­ny i nie­zwy­kle aktyw­ny życio­wo apo­stoł Paweł. Auto­rzy fil­mu robią to jed­nak — suge­ru­jąc, że oścień, któ­rym doty­ka­ny ma być Paweł przez Sza­ta­na — to wła­śnie ata­ki epi­lep­sji.

Auto­rzy fil­mu nie poprze­sta­ją jed­nak na takim wyja­śnie­niu i przed­sta­wia­ją tak­że inną teo­rię, według któ­rej Paweł miał dostać się pole raże­nia wiel­kiej burzy magne­tycz­nej z ogrom­nym wyła­do­wa­niem elek­trycz­nym. Wła­śnie to mia­ło­by wyja­śniać jego ośle­pie­nie.

Nauka nie wyja­śnia wszyst­kie­go

Scep­tycz­nie pod­cho­dzi do takich rewe­la­cji więk­szość teo­lo­gów. — Nie ma na popar­cie takiej wer­sji naj­mniej­szych dowo­dów - tłu­ma­czy ks. Wri­ght. — To cał­ko­wi­cie reduk­cjo­ni­stycz­na dro­ga wyja­śnia­nia nawró­ce­nia św. Paw­ła. Jest ona histo­rycz­nie nie­uza­sad­nio­na, i jako dla chrze­ści­jań­skie­go teo­lo­ga jest ona dla mnie wstręt­na — doda­je.

Ks. Wri­ght pod­kre­śla, że czu­je się tak­że oso­bi­ście dotknię­ty przez taką teo­rię, bowiem ma w rodzi­nie oso­bę cho­rą na epi­lep­sję, i wie co ona ozna­cza.

Trud­no zgad­nąć, o co cho­dzi w tym fil­mie. Dla wie­lu będzie on (poka­za­ny zosta­nie 11 maja) czy­stą pro­wo­ka­cją, któ­ra ma pod­wa­żyć wia­rę milio­nów chrze­ści­jan. Moż­na na nie­go spoj­rzeć jed­nak rów­nież ina­czej. Szcze­gól­nie to pierw­sze przy­pusz­cze­nie, o moż­li­wej epi­lep­sji św. Paw­ła, nie umniej­sza prze­cież w niczym zna­cze­nia tego, co Paweł w swo­jej wizji dostrzegł. War­to pamię­tać, że wiel­kie prze­my­śle­nia Dosto­jew­skie­go, zawar­te choć­by w “Bra­ciach Kara­ma­zow” rów­nież powsta­wa­ły czę­ścio­wo pod wpły­wem epi­lep­sji. Nie było­by nie­sa­mo­wi­tych prze­żyć Alosz­ki, gdy­by nie cho­ro­ba. I być może podob­nie było ze św. Paw­łem. Jeśli tak — to wypa­da tyl­ko powie­dzieć, para­fra­zu­jąc słyn­ne zda­nie z litur­gii Wiel­kiej Sobo­ty, o “bło­go­sła­wio­na taka cho­ro­ba, któ­ra mia­ła tak wspa­nia­łe skut­ki”. Bóg może prze­ciez wyko­rzy­stać i cho­ro­bę czło­wie­ka, by gło­sić swo­ją chwa­łę.

Z dru­giej jed­nak stro­ny trud­no nie zauwa­żyć, że dru­gi pomysł wyja­śnie­nia nawró­ce­nia Paw­ła jest już raczej poszu­ki­wa­niem taniej sen­sa­cji, two­rze­nia ewan­ge­lii dla scjen­ty­stów i pró­bą pod­wa­ża­nia wia­ry wie­lu ludzi. Dla­cze­go? Cóż — krzyż był zgor­sze­niem nie tyl­ko wte­dy, jest nim i teraz.